2009 rok

Podsłuch jako środek poszukiwania dowodów we włoskiej procedurze karnej

mł. insp. w st. sp. Stanisław Krawczyk
Prokuratura Okręgowa w Tarnowie

Podsłuch jako środek poszukiwania dowodów we włoskiej procedurze karnej

Wprowadzenie

W dobie międzynarodowej, zinstytucjonalizowanej współpracy organów ścigania, która materializuje się m.in. we wspólnych przedsięwzięciach policji polskiej i włoskich formacji policyjnych, czego przykłady nie są bynajmniej odosobnione w ostatnich latach, ogólna znajomość „możliwości” partnera takiej współpracy może być przydatna nie tylko dla bezpośrednio zainteresowanych.
W celu lepszego rozumienia prezentowanego tematu, którego przedstawienie ma charakter poglądowy, bez wdawania się w komparatystykę prawa, należy zwrócić uwagę na odmienności instytucjonalno-proceduralne włoskiego porządku prawnego w zakresie i stopniu jego ogólności, które uwzględniają obeznanie czytelnika z zagadnieniem podsłuchu jako środka poszukiwania i pozyskiwania dowodów zarówno na etapie czynności operacyjno-rozpoznawczych, jak i procesowych.
Na wstępie należy więc zwrócić uwagę, że włoska prokuratura, jako jeden z elementów organizacji wymiaru sprawiedliwości, należy do organów władzy sądowniczej pełniącej funkcje śledcze, a jako dysponent postępowania przygotowawczego cieszy się całkowitą samodzielnością i niezależnością w ramach własnej struktury, w której hierarchia określana jest przez relacje zwykłego zwierzchnictwa służbowego. Prokuratura, działająca poprzez urzędy prokuratorskie funkcjonujące przy sądach karnych, zobowiązana jest konstytucyjnie do wszczynania postępowania karnego, w którym występuje jako oskarżyciel publiczny i w tym zakresie rozporządza bezpośrednio policją sądową (śledczą)[1]. Policję sądową stanowi szczególna struktura wydzielona z etatów Policji Państwowej i pozostałych specjalistycznych formacji policyjnych (Korpusu Karabinierów, Korpusu Straży Finansowej, Korpusu Państwowej Straży Leśnej i Policji Penitencjarnej)[2]. Podejmuje ona — w ramach postępowania karnego — czynności na zlecenie prokuratora, przy którego urzędzie funkcjonuje jej komórka organizacyjna, jak również z własnej inicjatywy w związku z przyjęciem zawiadomienia o przestępstwie, poszukiwaniem i zabezpieczeniem dowodów, a także czynności w ramach powierzonych do prowadzenia postępowań przygotowawczych, nazywanych dochodzeniem wstępnym. Pod tym względem zależność policji sądowej od prokuratora, czy też szerzej — od władzy sądowej, ma charakter wyłącznie funkcjonalny, gdyż organizacyjnie funkcjonariusze policji sądowej pozostają w strukturach swojej formacji „macierzystej”. Kodeks postępowania karnego Republiki Włoskiej traktuje policję sądową jako jednego z uczestników (ale nie stronę) procesu karnego, oprócz sędziego i oskarżyciela publicznego[3].
Prokurator, jako prowadzący lub nadzorujący dochodzenie wstępne (postępowanie przygotowawcze), nie ma prerogatyw w zakresie stosowania środków bezpośredniego przymusu wobec osób nim objętych (ani wobec ich majątku), może natomiast żądać zastosowania takich środków przez sędziego właściwego dla dochodzeń wstępnych jako organu pełniącego funkcję sądowej gwarancji praworządności i kontroli prokuratorskich działań w ramach dochodzenia wstępnego. Sędzia właściwy dla dochodzeń wstępnych zajmuje pozycję trzecią i neutralną względem stron postępowania przygotowawczego, które mają możliwość zwracania się do tego organu, m.in. w celu oceny poprawności procesowej podejmowanych działań. Wstępuje on więc jako arbiter do dochodzenia wstępnego tylko na żądanie prokuratora lub pozostałych stron, w wypadkach wyraźnie w ustawie przewidzianych[4].
Włoska ustawa zasadnicza gwarantuje nienaruszalność wolności i tajemnicy korespondencji oraz wszelkich innych form porozumiewania się, co jest standardem ochrony praw obywatelskich w każdym państwie prawa. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie na mocy umotywowanego aktu władzy sądowej i z zachowaniem ustawowych gwarancji[5].
Instytucja podsłuchu we włoskiej procedurze karnej regulowana jest w kodeksie postępowania karnego Republiki Włoskiej, w art. 266–271 części IV tytułu III, który traktuje o środkach poszukiwania dowodów[6].
Zgodnie z utrwalonym poglądem doktryny i orzecznictwa — przez podsłuch należy rozumieć przechwycenie, poprzez działanie osób trzecich, informacji lub rozmów w trakcie bezpośredniego, sekretnego ich odsłuchiwania dokonanego przy wykorzystaniu urządzeń mechanicznych lub elektronicznych, przewyższających naturalną zdolność zmysłów. Podsłuchem w takim rozumieniu nie jest natomiast rejestracja rozmowy telefonicznej przez jednego z jej uczestników[7].

Więcej w numerze...

[1] Artykuł 112 i 109 Konstytucji Republiki Włoskiej z 27 grudnia 1947 r., Gazzetta Ufficiale z 27 grudnia 1947 r., nr 298 z późn. zm.

[2] Szerzej na temat każdej z wymienionych formacji policyjnych: J. Jedynak, S. Krawczyk, Włoscy żandarmi w służbie bezpieczeństwa publicznego, „Policja” 2005, nr 3, s. 103 i nast., a także tych samych autorów: Włoska Policja Państwowa — organizacja, struktura, zadania, „Policja” 2005, nr 4, s. 33 i nast.; Specjalistyczne formacje policyjne w Republice Włoskiej, „Policja” 2006, nr 3, s. 91 i nast.

[3] Por. art. 55–59 kodeksu postępowania karnego Republiki Włoskiej z 22 września 1988 r., Gazzetta Ufficiale z 22 października 1988 r., nr 250 z późn. zm.

[4] Por. wyjaśnienie pojęć do art. 267 włoskiego k.p.k. (w:) Codice penale e di procedura penale e leggi complementari [CD-ROM] Napoli: Gruppo Editoriale Esselibri-Simone, 2005.

[5] Artykuł 15 Konstytucji Republiki Włoskiej.

[6]  Opracowano według stanu prawnego na 1 stycznia 2009 r.

[7]  Opracowano według stanu prawnego na 1 stycznia 2009 r.

• « poprz.
• nast. »