Aktualne wydanie
Poprzednie numery
2010 rok
Podstawowe czynności dowodowe w przestępstwach przeciwko życiu i zdrowiu
Mariusz Michalski
Jarosław Mróz
Paweł Łabuz
Uniwersytet Warszawski
Podstawowe czynności dowodowe w przestępstwach przeciwko życiu i zdrowiu
Charakterystyka przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu
Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu stanowią szczególny rodzaj przestępstw — w każdym z nich przedmiotem ochrony jest bezpośrednio życie i zdrowie ludzkie. Osoby popełniające je — poprzez swoje działania — zagrażają największej wartości każdego człowieka, tak więc powinny być surowiej karane od osób popełniających inne przestępstwa, np. przeciwko mieniu. Jak trafnie określa Andrzej Marek[1], życie ludzkie jest wartością nadrzędną w sensie humanistycznym i taką rangę trzeba mu przyznać w hierarchii dóbr chronionych przez prawo karne.
Ustawodawca, tworząc obowiązujący kodeks karny[2], poświęcił tego typu przestępstwom rozdział XIX. Zawarte w nim przepisy prawne określone są numerycznie od artykułu 148 do 162. W dyspozycjach tych przepisów można zauważyć jednoznaczność, jeśli chodzi o sposób działania sprawcy w wypadku popełniania danego przestępstwa. Stąd też rozdział zaczyna się od przestępstwa zabójstwa, jego form kwalifikowanych, przechodząc następnie do przestępstw pobić, uszkodzeń ciała czy spowodowania trwałego kalectwa bądź uszczerbku na zdrowiu. W rozdziale tym umiejscowione zostało również przestępstwo polegające na nieudzielaniu pomocy osobie znajdującej się w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia. Analizując niniejszy rozdział, można zauważyć, że większość przepisów w kwestii sankcji określa niniejsze przestępstwa jako występki. Na tym tle odznacza się wyraźnie zabójstwo, gdzie ustawodawca przewidział najwyższy wymiar kary, jakim jest kara dożywotniego pozbawienia wolności. Za pomocą tak wysokiej sankcji ustawodawca podkreślił znaczenie życia i zdrowia, czyniąc je wartościami nadrzędnymi, gdzie ich naruszenie zasługuje na szczególne potępienie. Jednocześnie w przypadku zabójstwa ustawodawca poprzez dalsze artykuły wskazał inne szczególne formy zabójstwa, które to pomimo naruszenia najwyższych wartości, jakimi są życie i zdrowie, nie zasługują na tak surowe obostrzenia karne. Do tak uprzywilejowanych form kodeks karny zalicza m.in. np. zabójstwo w wyniku silnego wzburzenia emocjonalnego czy na skutek współczucia, namowy lub w czasie porodu. W przestępstwach tych ustawodawca dopuszcza możliwość częściowo ograniczonej poczytalności sprawcy w chwili popełnienia czynu, przez co nie może on w sposób jednoznaczny kierować swoim postępowaniem.
Częstotliwość popełniania przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu
Większość statystyk w kategorii przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu prowadzona jest od 1999 r. Pełny obraz sytuacji dają nam jedynie statystki w przestępstwach określonych w artykułach: 148 i 149 k.k. Na przykładzie artykułu 148 k.k. można zauważyć pewną granicę, która widoczna jest pomiędzy rokiem 1996 a 1997. W roku 1997 widoczny jest spadek przestępstwa popełnianych z powyższego artykułu. Należy przypuszczać, że nie bez znaczenia pozostaje przy tym wejście w życie w 1997 r. nowego k.k. i nowej klasyfikacji karnej przestępstwa zabójstwa. Można również zauważyć, że pomimo początkowego spadku od 1999 r. odnotowano wzrost tego typu przestępstw. Największy wskaźnik osiągnął on w 2001 r. Od tego czasu do chwili obecnej wskaźnik ten w sposób widoczny ulega zmniejszeniu. Podobna sytuacja ma również miejsce, jeśli chodzi o przestępstwa z artykułu 149 k.k., przy czym największą ich liczbę odnotowano w 2000 r. Od tamtej pory widoczny jest znaczny spadek popełniania tego typu przestępstw.
Analizując dalsze dane statystyczne, można zauważyć, że pozostałe liczby układają się w sposób sinusoidalny. Po okresach, gdzie w danej kategorii odnotowano mniejszą liczbę popełnionych przestępstw następuje zintensyfikowanie ich popełniania. Można to zauważyć w danych dotyczących artykułów: 158 § 2, 158 § 3 oraz art. 156 § 2. Jednocześnie stały widoczny wzrost popełniania przestępstw można zaobserwować w wypadku art. 158 § 1 k.k.
Rok | Art. 148 | Art. 149 | Art. 158 § 1 | Art. 158 § 2 | Art. 158 § 3 | Art. 156 § 1 | Art. 156 § 2 | Art. 156 § 3 |
2008 | 759 | 13 | 13 682 | 88 | 80 | 483 | 90 | 121 |
2007 | 848 | 13 | 13 574 | 68 | 73 | 496 | 103 | 125 |
2006 | 816 | 10 | 13 384 | 100 | 73 | 500 | 104 | 150 |
2005 | 837 | 12 | 12 789 | 96 | 90 | 574 | 87 | 161 |
2004 | 980 | 19 | 13 157 | 101 | 59 | 568 | 92 | 133 |
2003 | 1039 | 25 | 12 767 | 110 | 85 | 489 | 118 | 144 |
2002 | 1188 | 28 | 12 706 | 117 | 93 | 473 | 143 | 150 |
2001 | 1325 | 26 | 12 754 | 123 | 98 | 533 | 143 | 149 |
2000 | 1269 | 47 | 12 711 | 112 | 118 | 562 | 137 | 187 |
1999 | 1048 | 31 | 11 221 | 114 | 123 | 77 | 125 | 204 |
1998 | 1072 | 38 | ||||||
1997 | 1093 | 43 | ||||||
1996 | 1134 | 44 | ||||||
1995 | 1134 | 42 | ||||||
1994 | 1160 | 52 | ||||||
1993 | 1106 | 56 | ||||||
1992 | 989 | 59 | ||||||
1991 | 971 | 53 | ||||||
1990 | 730 | 50 |
Tabela 1. Dane statystyczne wybranych przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu na podstawie danych uzyskanych z Komendy Głównej Policji
Źródło: internetowa strona Komendy Głównej Policji, <www.policja.pl>, listopad 2009 r.
Algorytm czynności w wypadku ujawnienia przestępstwa z kategorii przeciwko życiu i zdrowiu
Dyżurny jednostki terytorialnej Policji, w rejonie której zgłoszono popełnienie jednego z przestępstw z kategorii przeciwko życiu i zdrowiu zobowiązany jest do natychmiastowej reakcji mającej potwierdzić prawdziwość informacji[3]. Jej potwierdzenia dokonuje się przez sprawdzenie okoliczności wskazanych w zgłoszeniu — skierowanie na miejsce np. patroli (umundurowanych lub wywiadowców) będących w dyspozycji dyżurnego lub dodatkowych wskazanych przez kierowników. Zakres czynności i sposób informowania o rezultatach został określony w zarządzeniu nr 1173. W sytuacji gdy informacja nie budzi wątpliwości lub zostanie potwierdzona dyżurny[4]:
- zawiadamia służby ratownicze o konieczności podjęcia przez nie działań;
- o zdarzeniu informuje dyżurnego jednostki wyższego stopnia oraz w wypadku istnienia takiej potrzeby, zgłasza konieczność włączenia funkcjonariuszy z innych jednostek do działań;
- na bieżąco melduje kierownikowi jednostki o aktualnych działaniach i istotnych ustaleniach;
- realizuje polecenia wydane przez kierownika jednostki Policji lub dyżurnego jednostki wyższego stopnia;
- zawiadamia podmioty uprawnione na podstawie innych przepisów do udziału w czynnościach na miejscu zdarzenia;
- utrzymuje kontakt z kierownikiem grupy wykonującej czynności na miejscu zdarzenia i zapewnia mu udzielenie niezbędnej pomocy;
- określa sposób i termin przekazania dokumentacji przez policjantów wykonujących czynności na miejscu zdarzenia;
- na bieżąco dokumentuje wykonane czynności.
Jednocześnie funkcjonariusze, którzy przybyli na miejsce zdarzenia w pierwszej kolejności wykonują podstawowe czynności polegające na:
- udzieleniu pierwszej pomocy rannym;
- zorganizowaniu w miarę potrzeb pomocy lekarskiej;
- zabezpieczeniu miejsca zdarzenia;
- ustaleniu stanu faktycznego, charakteru zdarzenia;
- ustaleniu świadków zdarzenia;
- ustaleniu innych pokrzywdzonych;
- zabezpieczeniu miejsca zdarzenia, aby nie dopuścić do zatarcia ewentualnych śladów;
- wytypowaniu sprawców;
- dokonaniu rozpytania[5] (w ramach tzw. wywiadu) będących na miejscu lub w rejonie osób oraz przesłuchania np. świadków zdarzenia, aby ustalić:
- liczbę sprawców,
- kierunki oddalenia sprawcy lub sprawców przestępstwa,
- okoliczności popełnienia przestępstwa,
- przedmioty użyte w popełnieniu przestępstwa,
- czas popełnienia przestępstwa,
- rysopisy sprawców,
- ubiór sprawców,
- cechy szczególne sprawców,
- typ utraconego mienia oraz jego cechy identyfikacyjne;
- podjęciu działań pościgowych mających na celu zatrzymanie sprawców;
- poinformowaniu właściwej terytorialnie jednostki Policji o potrzebie skierowania na miejsce zdarzenia grupy zabezpieczającej ślady, np. grupy operacyjno-śledczej.
W wypadku gdy w ramach podjętych czynności dojdzie do ustalenia sprawcy należy dokonać jego zatrzymania. Ponadto w wypadku ustalenia miejsca, gdzie mogą znajdować się rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie, w szczególności narzędzia, którymi mógł się posługiwać sprawca, popełniając przestępstwo, należy dokonać przeszukania takich miejsc. Jeżeli w jego wyniku dojdzie do ujawnia powyższych przedmiotów lub rzeczy, których posiadanie jest zabronione lub też utraconych w wyniku przestępstwa, należy dokonać ich oględzin.
Więcej w numerze...
[1] A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2005, s. 422.
[2] Ustawa z 6 czerwca 1997 r. –— Kodeks karny, DzU nr 88, poz. 553 z późn. zm.
[3] Zarządzenie komendanta głównego Policji z 10 listopada 2004 r. w sprawie organizacji służby dyżurnej w jednostkach organizacyjnych Policji, nr 1173, poz. 132.
[4] Tamże, załącznik nr 2, rozdz. II.
[5] Czynność ta bywa także wykorzystywana w ramach tzw. czynności sprawdzających (art. 307 k.p.k.). Osobę rozpytywaną można następnie przesłuchać w charakterze świadka, spisując protokół z przesłuchania — tak więc, rozpytanie może służyć wstępnej selekcji przyszłych świadków.
Metody działań antyterrorystycznych — wybór artykułów z czasopism Biblioteki WSPol
Jadwiga Rykowska
Metody działań antyterrorystycznych — wybór artykułów z czasopism Biblioteki WSPol
- Achrem T., Wojsko antyterrorystyczne, „Komandos” 2001, nr 9, s. 13–16.
- Aleksandrowicz T.R., Nowelizacja Decyzji Ramowej w sprawie zwalczania terroryzmu, „Terroryzm” 2009, nr 2, s. 34–35.
- Bajerowski T., Geoinformacja i macierze zagrożeń w podejściu proaktywnym do neutralizacji kryzysu terrorystycznego, „Terroryzm” 2009, nr 2, s. 23–27.
- Batkowski R., Zapobieganie terroryzmowi — nowe doświadczenia krajowe i brytyjskie, „Kwartalnik Policyjny” 2009, nr 3–4, s. 23–27.
- Białek T., Strzelać, żeby zabić, „Komandos” 2006, nr 1, s. 10–15.
- Białek T., Zabić, aby powstrzymać zabijanie, „Komandos” 2006, nr 4, s. 26–32.
- Chloupek I., Grupa do interwencji specjalnych, „Komandos” 2000, nr 6, s. 11–15.
- Chloupek I., Komandosi Guardia Civil, „Komandos” 2000, nr 9, s. 34–37.
- Chloupek I., Polowanie na terrorystów, „Komandos” 2002, nr 6, s. 7–15.
- Chloupek I., Służymy ojczyźnie, „Komandos” 2003, nr 3, s. 14–20.
- Cieślak G., Ewolucja ochrony portów lotniczych, „Terroryzm” 2009, nr 2, s. 21–22.
- Cieślak G., Minimalizowanie skutków zamachu bombowego. Zanim padną pierwsze rozkazy, „Terroryzm” 2009, nr 1, s. 34–38.
- Cieślak G., Technologiczna tarcza dla EURO 2012, „Terroryzm” 2009, nr 4, s. 16–18.
- Czerwiński M., Taktyka działań strzelców wyborowych w operacjach specjalnych, „Komandos” 2006, nr 2, s. 47–51.
- Dobija K., Wojska obrony przeciwlotniczej w realizacji zadań kontrterrorystycznych, „Przegląd Wojsk Lądowych” 2007, nr 3, s. 27–32.
- Gruszczak A., Europejska sieć specjalnych jednostek interwencyjnych, „Przegląd Policyjny” 2009, nr 2, s. 16–32.
- Guzik-Makaruk E.M., Przestępstwa terrorystyczne w ujęciu kodeksu karnego Republiki Austrii, „Przegląd Policyjny” 2008, nr 4, s. 40–63.
- Hoc S., Wyzwania dla demokracji. Zwalczanie terroryzmu, przestępczości zorganizowanej i handlu narkotykami (międzynarodowa konferencja, Moskwa, 16–18 XII 2003 r.), „Państwo i Prawo” 2004, z. 5, s. 109–110.
- Hugo-Bader J., Normalnie agresywni faceci. Antyterroryści, „Gazeta Wyborcza” 2003, nr 118, dod. Duży Format nr 21, s. 4–10.
- Indecki K., Ustawodawstwo antyterrorystyczne Irlandii Północnej, „Przegląd Policyjny” 2000, nr 1–2, s. 5–19.
- Jałoszyński K., Agencje federalne USA w walce z terroryzmem, „Policja” 2004, nr 1–2, s. 85–90.
- Jałoszyński K., Biuro operacji antyterrorystycznych KGP — Centralny Pododdział Antyterrorystyczny polskiej Policji, „Policja” 2003, nr 3, s. 78–82.
- Jałoszyński K., GSG-9 jednostka kontrterrorystyczna niemieckiej policji federalnej, „Terroryzm” 2009, nr 4, s. 32–34, 36.
- Jałoszyński K., Hostage Rescue Team oraz Secret Service — federalne jednostki kontr- i antyterrorystyczne w Stanach Zjednoczonych, „Policja” 2002, nr 4, s. 104–107.
- Jałoszyński K., Krajowy system zwalczania terroru bombowego w dziesiątą rocznicę jego funkcjonowania, „Policja” 2002, nr 2–3, s. 124–127.
- Jałoszyński K., Narodowe plany w zakresie przeciwdziałania i zwalczania terroryzmu Francji oraz Republiki Czeskiej — wnioski dla Polski, „Zeszyty Naukowe AON” 2005, nr 1, s. 77–91.
- Jałoszyński K., Oblicze współczesnego terroryzmu i walka z nim w kontekście bezpieczeństwa międzynarodowego, „Zeszyty Naukowe AON” 2003, nr 2, s. 114–129.
- Jałoszyński K., Odpowiedzialność karna za działalność terrorystyczną w izraelskim i polskim prawie karnym, „Przegląd Policyjny” 2002, nr 2, s. 75–88.
- Jałoszyński K., Taktyka antyterrorystyczna. Zachowanie policjanta pododdziału antyterrorystycznego w sytuacji stresogennej, „Policyjny Biuletyn Szkoleniowy” 1999, nr 3–4, s. 71–75.
- Jałoszyński K., Unia wobec zagrożenia terroryzmem, „Monitor Unii Europejskiej” 2008, nr 7–8, s. 104–109.
- Jałoszyński K., Zamach terrorystyczny jako sytuacja kryzysowa. Rola pododdziału antyterrorystycznego, „Policja” 2003, nr 1–2, s. 112–117.
- Jasiński F., Narojek M., Strategia antyterrorystyczna Unii Europejskiej, „Wspólnoty Europejskie” 2006, nr 1, s. 45–49.
- Jurczak Ł., Brytyjscy łowcy terrorystów, „Komandos” 2005, nr 10, s. 14–18.
- Koncewicz T.T., Sąd wspólnotowy wobec terroryzmu, „Palestra” 2009, nr 11–12, s. 211–218.
- Kornecki B., Komandosi z kraju czerwonego klonu, „Komandos” 2004, nr 4, s. 6–9.
- Kornecki B., Policyjna elita, „Komandos” 2004, nr 1, s. 25–29.
- Kornecki B., Sciathán Fianóglach an Airm, „Komandos” 2005, nr 4, s. 10–13.
- Kornecki B., Siły specjalne RPA, „Komandos” 2005, nr 10, s. 24–29.
- Kossek M., Antyterroryści w akcji, „Komandos” 2005, nr 7–8, s. 17–21.
- Koziej S., Koncepcja działań prewencyjnych w globalizacyjnej strategii bezpieczeństwa, „Zeszyty Naukowe AON” 2006, nr 3, s. 66–91.
- Koziej S., Metropolie a wojna z terroryzmem, „Zeszyty Naukowe AON” 2004, nr 2, s. 104–118.
- Koziej S., Prewencyjna strategia bezpieczeństwa międzynarodowego, „Sprawy Międzynarodowe” 2004, nr 4, s. 49–63.
- Koziej S., Strategia reagowania antyterrorystycznego, „Zeszyty Naukowe AON” 2002, nr 3–4, s. 9–16.
- Kraj K., Wschodnia „sieć bezpieczeństwa” Struktury antyterrorystyczne WNP, „Komandos” 2009, nr 12, s. 38–45.
- Kręcikij J., Istota działań sieciocentrycznych, „Zeszyty Naukowe AON” 2006, nr 4, s. 125–143.
- Kubiak K., Działania terrorystyczne na morzach jako zagrożenie bezpieczeństwa międzynarodowego, „Zeszyty Naukowe AON” 2004, nr 4, s. 109–120.
- Kudliński J., Bicz na talibów, „Komandos” 2008, nr 9, s. 8–13.
- Kulczyński S., Wykorzystanie BŚL w ochronie stadionów przed działaniami terrorystycznymi, „Terroryzm” 2009, nr 4, s. 12–14.
- Kulczyński S., Wykorzystanie jednostek wojskowych w walce z terroryzmem. Wybrane problemy, „Terroryzm” 2009, nr 3, s. 18–20.
- Lach A., O korzystaniu z instytucji świadka koronnego do zwalczania terroryzmu w Irlandii Północnej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2007, t. 59, z. 1, s. 187–198.
- Liedel K., 7 i 21 lipca — gotowość, odpowiedź i lekcja, „Monitor Unii Europejskiej” 2006, nr 1, s. 70–73.
- Liedel K., Bezpieczeństwo imprez masowych w dobie zagrożeń terrorystycznych, „Terroryzm” 2008, nr 4, s. 10–12, 14.
- Liedel K., Dyrektor wywiadu narodowego i Centrum Kontr-terrorystyczne w USA, „Jurysta” 2006, nr 3, s. 28–31.
- Liedel K., Działania proaktywne w zwalczaniu terroryzmu, „Terroryzm” 2008, nr 1, s. 34–35.
- Liedel K., Góralski D., System przeciwdziałania terroryzmowi w Polsce. Stan obecny a potrzeba rozwoju, „Policja” 2005, nr 1, s. 73–77.
- Liedel K., Mróz J., Kompetencje i koordynacja działań zwalczania terroryzmu w Polsce (analiza prawna na dzień 11 stycznia 2006 r.), „Jurysta” 2006, nr 2, s. 9–12.
- Liedel K., NATO i jego aktywny udział w zwalczaniu terroryzmu międzynarodowego, „Jurysta” 2004, nr 4, s. 20–24.
- Liedel K., Przeciwdziałanie terroryzmowi w Polsce. Przygotowanie administracji publicznej, „Monitor Unii Europejskiej” 2005, nr 12, s. 37–41.
- Liedel K., Wielopłaszczyznowe podejście do zwalczania terroryzmu międzynarodowego, „Jurysta” 2004, nr 9, s. 24–31.
- Liedel K., Współpraca międzynarodowa w dziedzinie zwalczania terroryzmu, „Policja” 2005, nr 1, s. 26–30.
- Liedel K., Współpraca polsko-francuska w zwalczaniu terroryzmu, „Jurysta” 2005, nr 10–11, s. 33–34.
- Liedel K., Zwalczanie terroryzmu w Polsce i na świecie, „Jurysta” 2005, nr 3–4, s. 18–20.
- Łangowski K., Gotowi na skutki terroru. Konwencjonalne ataki terrorystyczne — wybrane problemy ratownicze, „Przegląd Pożarniczy” 2005, nr 6, s. 14–16.
- Łangowski K., Zimna krew w gorącej sytuacji. Metodyka wstępnej oceny sytuacji po ataku terrorystycznym, „Przegląd Pożarniczy” 2005, nr 10, s. 15–17.
- Malinowski M.M., Amerykańska operacja militarna w Afganistanie a prawo państwa do samoobrony, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2006, nr 1, s. 139–154.
- Michalska-Warias A., Penalizacja zachowań o charakterze terrorystycznym w prawie karnym wybranych państw, „Studia Iuridica Lublinensia” 2006, t. 8, s. 29–48.
- Michna P., Trzepiota W., Struktura i wykorzystanie francuskiej jednostki RAID, „Policja” 2000, nr 4, s. 55–59.
- Mitek T., Europa przeciw terroryzmowi, „Przegląd Obrony Cywilnej” 2009, nr 12, s. 26–27.
- Mroczek A., Rejestracja obrazu w miejscach publicznych jako techniczne ogniwo w działaniach antyterrorystycznych i zarządzaniu kryzysowym, „Terroryzm” 2009, nr 1, s. 39–40.
- Mroczek A., Współpraca ukraińskiej Milicji i polskiej Policji w przygotowaniach do EURO 2012 — w kontekście potencjalnych zagrożeń terrorystycznych, „Terroryzm” 2009, nr 4, s. 3–6.
- Mroczek A., Zamachy bombowe na terenach obiektów sportowych. Przygotowania do EURO 2012 w kontekście bezpieczeństwa pirotechnicznego budowy Stadionu Narodowego w Warszawie, „Terroryzm” 2008, nr 4, s. 15–19.
- Oleksiewicz I., Metody i środki zwalczania przestępstw terrorystycznych w Polsce na tle Unii Europejskiej (zagadnienia kryminalistyczne), „Problemy Współczesnej Kryminalistyki” 2006, t. 10, s. 257–273.
- Ostant W., Zjednoczona Europa wobec zagrożenia ze strony terroryzmu politycznego, „Przegląd Zachodni” 2004, nr 3, s. 223–242.
- Otłowski T., Wojna z islamskim ekstremizmem. Nowa strategia, nowe nadzieje, „Terroryzm” 2009, nr 3, s. 21–24.
- Pacek B., Problemy działań antyterrorystycznych w kontekście niezbędnych zmian w prawie, „Prokurator” 2006, nr 4, s. 28–34.
- Paszewski T., Wojna z terroryzmem. Próba bilansu, „Sprawy Międzynarodowe” 2008, nr 2, s. 78–99.
- Piasecka P., Profilaktyka społeczna w systemie przeciwdziałania terroryzmowi, „Terroryzm” 2007, nr 1, s. 12–15.
- Piasecka P., Wykorzystanie środków masowego przekazu w przeciwdziałaniu i walce z terroryzmem w warunkach RP, „Terroryzm” 2008, nr 1, s. 36–39.
- Pluciak Z., Kozak J., Współczesne technologie w walce z terroryzmem, „Terroryzm” 2008, nr 1, s. 44–46.
- Pluciak Z., Technologie jutra dziś, „Terroryzm” 2009, nr 4, s. 46–47.
- Pływaczewski E., III Europejska Konferencja nt. badań nad bezpieczeństwem (Paryż, 29–30 września 2008 r.), „Prokuratura i Prawo” 2009, nr 6, s. 171–175.
- Raguszewski A., Komandosi bogini łowów, „Komandos” 2000, nr 2, s. 9–12.
- Rakowski P., Raport TE-SAT Europolu. Zwalczanie terroryzmu w Unii Europejskiej, „Wspólnoty Europejskie” 2007, nr 4, s. 54–59.
- Rawski A.Z., Antyterroryści z lotniska, „Przegląd Obrony Cywilnej” 2009, nr 4, s. 19–20.
- Rawski A.Z., Sposoby na terrorystów, „Przegląd Obrony Cywilnej” 2008, nr 12, s. 14–16.
- Redzik A., Ogólnopolskie Forum „Terroryzm a bezpieczeństwo w Unii Europejskiej”, zorganizowane w ramach Programu Informacyjnego „Debata Europejska 2005”, Warszawa, 28 listopada 2005 r., „Palestra” 2006, nr 1–2, s. 193–195.
- Rękawek K., IRA — permanentna konspiracja, „Komandos” 2006, nr 4, s. 34–37.
- Rybak J., Antyterroryści, czyli ratownicy, „Przegląd Obrony Cywilnej” 2002, nr 12, s. 18–20.
- Serafin T., Nadzór wizyjny w komunikacji zbiorowej, jako narzędzie walki z terroryzmem, „Terroryzm” 2009, nr 4, s. 7–8, 10.
- Starzyński S., Negocjacje w walce z terroryzmem, „Przegląd Wojsk Lądowych” 2008, nr 7, s. 48–52.
- Szafrański J., Rudzki K., Szkolenie jako istotny element przygotowania policji do działań w wypadku ataku terrorystycznego, „Policja” 2006, nr 3, s. 24–29.
- Szafrański J., Wybrane aspekty organizacyjne zwalczania terroryzmu, „Policja” 2005, nr 1, s. 77–79.
- Szafrański J., Wybrane aspekty zabezpieczenia imprez masowych w kontekście potencjalnych zagrożeń terrorystycznych, „Terroryzm” 2009, nr 4, s. 20–22.
- Szlachter D., Furgała A., Antyterrorystyczna strategia informacyjna. Jako element przygotowań do zapewnienia bezpieczeństwa w trakcie masowych imprez sportowych — EURO 2012, „Terroryzm” 2008, nr 4, s. 29–33.
- Śmiałek W., Zapobieganie i zwalczanie terroryzmu w polskiej polityce bezpieczeństwa i systemie prawnym, „Terroryzm” 2009, nr 3, s. 33–35.
- Tabor M., Konferencja prokuratorów i sędziów okręgu apelacji poznańskiej oraz Dolnej Saksonii, poświęcona realizacji współpracy w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej i terroryzmu (Berlin, 15–17 września 2002 r.), „Prokuratura i Prawo” 2003, nr 2, s. 173–174.
- Tabor M., Konferencja prokuratorów polskich, niemieckich i ukraińskich (Garbicz, 25–27 września 2002 r.), „Prokuratura i Prawo” 2003, nr 3, s. 159–163.
- Talik A., Współczesny wymiar technologiczny terroryzmu, „Przegląd Wojsk Lądowych” 2009, nr 4, s. 55–58.
- Tyburska A., Piątek Z., Sprawozdanie z konferencji „Współczesny wymiar terroryzmu. Przeciwdziałanie zjawisku”, „Policja” 2007, nr 4, s. 71–72.
- Wiśniewski B., Zwalczanie terroryzmu, dywersji i sabotażu, „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej” 2004, nr 2, s. 45–55.
- Wójcicka A., Podstawy prawne ochrony portu lotniczego przed zagrożeniem terrorystycznym, „Problemy Ochrony Granic” 2009, nr 41, s. 7–18.
- Wójcicka A., Straż Graniczna w okresie zagrożeń terrorystycznych, „Problemy Ochrony Granic” 2005, nr 32, s. 111–116.
- Wójcik J.W., Prawne i kryminalistyczne zagadnienia przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu, „Prokuratura i Prawo” 2007, nr 1, s. 36–59.
- Zajas S., Przeciwdziałanie zagrożeniom terrorystycznym na lotniskach, „Zeszyty Naukowe AON” 2007, nr 2, s. 38–55.
- Zgorzały R., Przestępstwo o charakterze terrorystycznym w polskim prawie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2007, nr 7–8, s. 58–79.
- Zubik M., Sikorski R.W., Społeczeństwo w niebezpieczeństwie (Nadzwyczajny Kongres Naukowy Międzynarodowego Stowarzyszenia Nauk Prawnych (IALS), Warszawa, 13–14 IX 2002 r., „Państwo i Prawo” 2003, z. 2, s. 115–117.
- Zubrzycki W., Działania bojowe pododdziału antyterrorystycznego w świetle praw człowieka, „Policja” 2009, nr 4, s. 35–39.
- Zygowski M., Terroryzm — przeciwdziałanie, zwalczanie, likwidacja skutków. Seminarium, „Problemy Ochrony Granic” 2008, nr 38, s. 137–140.
Bezpieczeństwo publiczne i praca policji w ocenie społecznej
dr Anetta Jaworska,
dr Marek Stefański
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Bezpieczeństwo publiczne i praca policji w ocenie społecznej
Na realny stan zagrożeń na terenie miasta oraz skuteczność policji w ograniczaniu przestępczości wskazują statystyki policyjne. Celem podjętych przez nas badań nad bezpieczeństwem, przeprowadzonych w społeczności lokalnej, nie była ocena stanu rzeczywistych zagrożeń kryminalnych ani negatywnych zjawisk natury społecznej, ale określenie, jakie jest poczucie takiego zagrożenia. Przez bezpieczeństwo należy bowiem rozumieć nie tylko brak zagrożeń, ale także podmiotowe poczucie braku zagrożeń dotyczących najistotniejszych dla człowieka wartości. Kierując się powyższymi przesłankami teoretycznymi, dostrzeżona została potrzeba podjęcia badań społecznych, dotyczących subiektywnych odczuć mieszkańców Słupska, jeśli chodzi o poczucie bezpieczeństwa w miejscu swojego zamieszkania oraz roli, jaką w kształtowaniu tego poczucia w społeczności lokalnej odgrywa wizerunek policji. Konieczność przeprowadzenia takich badań na terenie Słupska pogłębił również fakt, że w dotychczasowych sondażach nad bezpieczeństwem publicznym niewiele miejsca poświęcono bezpieczeństwu społeczności lokalnych. W przeważającej większości badania takie realizowane są w skali ogólnopolskiej i choć wprawdzie obejmują one określone rejony Polski, lecz nie są niestety interpretowane pod względem poszczególnych miejscowości, a już zupełnie brak danych, jeśli chodzi o specyficzne dla każdego miasta dzielnice mieszkalne. Niewątpliwe walory, jakie wynikają z badań sondażowych wykonywanych wśród mieszkańców całej Polski, obarczone są jednak istotnym mankamentem. Swoista specyfika badań etyka badań społecznych zakłada bowiem, że powinny one przyczyniać się do „naprawiania świata”, a zatem wymagane są od nich zarówno wartości diagnostyczne, jak i praktyczne Te pożądane cechy badań nad bezpieczeństwem publicznym wymagają zatem odwoływania się do szczególnego charakteru określonych miast czy regionów, aby w sposób praktyczny mogły one posłużyć podjęciu działań na konkretnych terenach nadzorowanych przez określone organy Policji.
Badania miały przede wszystkim wymiar praktyczny — miały one dostarczyć konkretnych wskazówek dotyczących zapobiegania zagrożeniom na terenie miasta Słupska i kształtowania pozytywnego wizerunku policji w ocenie społeczności lokalnej.
Głównym celem była odpowiedź na pytania:
1. Jaki poziom podmiotowego poczucia bezpieczeństwa publicznego występuje wśród mieszkańców Słupska?
2. Jaki jest wizerunek słupskiej Policji w percepcji mieszkańców miasta?
Odnosząc się do kryterium celu należy stwierdzić, że prowadzone badania można zakwalifikować zarówno jako diagnostyczne (dotyczące poziomu poczucia bezpieczeństwa w mieście), jak i eksplanacyjne (wyjaśniające problem i związki występujące w jego obrębie, a szczegółowo relacje pomiędzy wizerunkiem policji a poczuciem bezpieczeństwa oraz związku pomiędzy zamieszkiwaną dzielnicą miasta a odczuciami związanymi ze spokojem publicznym).
W badaniach posłużono się specjalnie skonstruowanym do tego celu kwestionariuszem ankiety[1]. Impulsem do skonstruowania własnego narzędzia badawczego, mierzącego subiektywne poczucie bezpieczeństwa publicznego mieszkańców miasta, była potrzeba ujęcia w jednym kwestionariuszu ogółu indywidualnych czynników generujących poczucie bezpieczeństwa lub jego brak w opinii społecznej. Ponadto w kwestionariuszu ankiety zasadne było również wyodrębnienie wskaźników dotyczących oceny pracy policji oraz jej wizerunku na terenie miasta. Pomiar poszczególnych zmiennych można napotkać w innych badaniach dotyczących bezpieczeństwa publicznego na terenie naszego kraju, nie są one jednak zawarte w jednym narzędziu badawczym. Niemniej można zauważyć, że część pytań zawartych w kwestionariuszu ankiety opracowanym przez Anettę Jaworską[2] najbardziej koresponduje z pytaniami zawartymi w narzędziu badawczym użytym w badaniach prowadzonych przez CBOS 2006.
Przebieg badań
Badania przygotowano z zachowaniem szczególnej ostrożności zarówno, jeśli chodzi o próbę badawczą (jej dobór i liczebność), jak i sam przebieg badań. Przygotowania wstępne objęły podział miasta na rejony, które ze względu na swoją specyfikę będą interesujące poznawczo, czyli w których — z uwagi na standard życia mieszkańców — zakładano hipotetyczne różnice w poziomie poczucia bezpieczeństwa oraz w występowaniu zjawisk o zabarwieniu patologicznym. Strefy te, obejmujące konkretne ulice, zostały wyodrębnione przez badaczy w ścisłej współpracy z Komendą Miejską Policji w Słupsku oraz Urzędem Miasta w Słupsku. I tak, ze względu na lokalizację oraz standard zabudowy wyodrębniono: śródmieście (centrum), osiedla mieszkaniowe (tzw. blokowiska), stare budownictwo o niskim standardzie zabudowy oraz osiedla domków jednorodzinnych.
Badania sondażowe poprzedzone zostały nagłośnieniem akcji w lokalnych mediach, tak aby przygotować mieszkańców Słupska na możliwość wizyty w ich domach ankieterów, wyposażonych w odpowiednie wizytówki oraz legitymacje studenckie. Ankietowanie przeprowadzono w grudniu 2006 r. W badaniach uczestniczyło 76 ankieterów będących studentami III roku studiów o kierunku pedagogicznym. Nadzór badawczy nad ankieterami sprawowali autorzy niniejszego opracowania, natomiast dbałość o ich bezpieczeństwo zapewnili funkcjonariusze Policji, kierując w określonym czasie zintensyfikowane patrole policyjne w rejony miasta odwiedzane przez ankieterów.
W ostatecznej wersji, w badaniach dotyczących poczucia bezpieczeństwa publicznego i wizerunku policji, uzyskano opinię 863 osób dorosłych, zamieszkujących w równych proporcjach wszystkie wyodrębnione wcześniej tereny mieszkalne Słupska. Liczba respondentów przekroczyła więc 1% ogółu dorosłych mieszkańców miasta. Z liczby tej odpowiednio: 141 osób było mieszkańcami śródmieścia (centrum miasta), 446 osoby zamieszkiwały osiedla mieszkaniowe (bloki), w starych dzielnicach miasta o niskim standardzie zabudowy (stare budownictwo) odpowiedzi udzieliło 154 respondentów, natomiast na Osiedlach domków jednorodzinnych zapytano o opinię 122 osoby. Kryterium doboru respondentów do próby badawczej stanowiło zamieszkiwanie na terenie Słupska oraz ukończenie 18. roku życia.
Więcej w numerze...
[1] Zob.: A. Jaworska, M. Stefański, Poczucie bezpieczeństwa publicznego i ocena pracy policji w percepcji mieszkańców Słupska, Słupsk 2007, s. 132–137