2010 rok

Bezpieczeństwo publiczne i praca policji w ocenie społecznej

dr Anetta Jaworska,
dr Marek Stefański
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi

Bezpieczeństwo publiczne i praca policji w ocenie społecznej

Na realny stan zagrożeń na terenie miasta oraz skuteczność policji w ograniczaniu przestępczości wskazują statystyki policyjne. Celem podjętych przez nas badań nad bezpieczeństwem, przeprowadzonych w społeczności lokalnej, nie była ocena stanu rzeczywistych zagrożeń kryminalnych ani negatywnych zjawisk natury społecznej, ale określenie, jakie jest poczucie takiego zagrożenia. Przez bezpieczeństwo należy bowiem rozumieć nie tylko brak zagrożeń, ale także podmiotowe poczucie braku zagrożeń dotyczących najistotniejszych dla człowieka wartości. Kierując się powyższymi przesłankami teoretycznymi, dostrzeżona została potrzeba podjęcia badań społecznych, dotyczących subiektywnych odczuć mieszkańców Słupska, jeśli chodzi o poczucie bezpieczeństwa w miejscu swojego zamieszkania oraz roli, jaką w kształtowaniu tego poczucia w społeczności lokalnej odgrywa wizerunek policji. Konieczność przeprowadzenia takich badań na terenie Słupska pogłębił również fakt, że w dotychczasowych sondażach nad bezpieczeństwem publicznym niewiele miejsca poświęcono bezpieczeństwu społeczności lokalnych. W przeważającej większości badania takie realizowane są w skali ogólnopolskiej i choć wprawdzie obejmują one określone rejony Polski, lecz nie są niestety interpretowane pod względem poszczególnych miejscowości, a już zupełnie brak danych, jeśli chodzi o specyficzne dla każdego miasta dzielnice mieszkalne. Niewątpliwe walory, jakie wynikają z badań sondażowych wykonywanych wśród mieszkańców całej Polski, obarczone są jednak istotnym mankamentem. Swoista specyfika badań etyka badań społecznych zakłada bowiem, że powinny one przyczyniać się do „naprawiania świata”, a zatem wymagane są od nich zarówno wartości diagnostyczne, jak i praktyczne Te pożądane cechy badań nad bezpieczeństwem publicznym wymagają zatem odwoływania się do szczególnego charakteru określonych miast czy regionów, aby w sposób praktyczny mogły one posłużyć podjęciu działań na konkretnych terenach nadzorowanych przez określone organy Policji.
Badania miały przede wszystkim wymiar praktyczny — miały one dostarczyć konkretnych wskazówek dotyczących zapobiegania zagrożeniom na terenie miasta Słupska i kształtowania pozytywnego wizerunku policji w ocenie społeczności lokalnej.
Głównym celem była odpowiedź na pytania:
1. Jaki poziom podmiotowego poczucia bezpieczeństwa publicznego występuje wśród mieszkańców Słupska?
2. Jaki jest wizerunek słupskiej Policji w percepcji mieszkańców miasta?
Odnosząc się do kryterium celu należy stwierdzić, że prowadzone badania można zakwalifikować zarówno jako diagnostyczne (dotyczące poziomu poczucia bezpieczeństwa w mieście), jak i eksplanacyjne (wyjaśniające problem i związki występujące w jego obrębie, a szczegółowo relacje pomiędzy wizerunkiem policji a poczuciem bezpieczeństwa oraz związku pomiędzy zamieszkiwaną dzielnicą miasta a odczuciami związanymi ze spokojem publicznym).
W badaniach posłużono się specjalnie skonstruowanym do tego celu kwestionariuszem ankiety[1]. Impulsem do skonstruowania własnego narzędzia badawczego, mierzącego subiektywne poczucie bezpieczeństwa publicznego mieszkańców miasta, była potrzeba ujęcia w jednym kwestionariuszu ogółu indywidualnych czynników generujących poczucie bezpieczeństwa lub jego brak w opinii społecznej. Ponadto w kwestionariuszu ankiety zasadne było również wyodrębnienie wskaźników dotyczących oceny pracy policji oraz jej wizerunku na terenie miasta. Pomiar poszczególnych zmiennych można napotkać w innych badaniach dotyczących bezpieczeństwa publicznego na terenie naszego kraju, nie są one jednak zawarte w jednym narzędziu badawczym. Niemniej można zauważyć, że część pytań zawartych w kwestionariuszu ankiety opracowanym przez Anettę Jaworską[2] najbardziej koresponduje z pytaniami zawartymi w narzędziu badawczym użytym w badaniach prowadzonych przez CBOS 2006.

Przebieg badań

Badania przygotowano z zachowaniem szczególnej ostrożności zarówno, jeśli chodzi o próbę badawczą (jej dobór i liczebność), jak i sam przebieg badań. Przygotowania wstępne objęły podział miasta na rejony, które ze względu na swoją specyfikę będą interesujące poznawczo, czyli w których — z uwagi na standard życia mieszkańców — zakładano hipotetyczne różnice w poziomie poczucia bezpieczeństwa oraz w występowaniu zjawisk o zabarwieniu patologicznym. Strefy te, obejmujące konkretne ulice, zostały wyodrębnione przez badaczy w ścisłej współpracy z Komendą Miejską Policji w Słupsku oraz Urzędem Miasta w Słupsku. I tak, ze względu na lokalizację oraz standard zabudowy wyodrębniono: śródmieście (centrum), osiedla mieszkaniowe (tzw. blokowiska), stare budownictwo o niskim standardzie zabudowy oraz osiedla domków jednorodzinnych.
Badania sondażowe poprzedzone zostały nagłośnieniem akcji w lokalnych mediach, tak aby przygotować mieszkańców Słupska na możliwość wizyty w ich domach ankieterów, wyposażonych w odpowiednie wizytówki oraz legitymacje studenckie. Ankietowanie przeprowadzono w grudniu 2006 r. W badaniach uczestniczyło 76 ankieterów będących studentami III roku studiów o kierunku pedagogicznym. Nadzór badawczy nad ankieterami sprawowali autorzy niniejszego opracowania, natomiast dbałość o ich bezpieczeństwo zapewnili funkcjonariusze Policji, kierując w określonym czasie zintensyfikowane patrole policyjne w rejony miasta odwiedzane przez ankieterów.
W ostatecznej wersji, w badaniach dotyczących poczucia bezpieczeństwa publicznego i wizerunku policji, uzyskano opinię 863 osób dorosłych, zamieszkujących w równych proporcjach wszystkie wyodrębnione wcześniej tereny mieszkalne Słupska. Liczba respondentów przekroczyła więc 1% ogółu dorosłych mieszkańców miasta. Z liczby tej odpowiednio: 141 osób było mieszkańcami śródmieścia (centrum miasta), 446 osoby zamieszkiwały osiedla mieszkaniowe (bloki), w starych dzielnicach miasta o niskim standardzie zabudowy (stare budownictwo) odpowiedzi udzieliło 154 respondentów, natomiast na Osiedlach domków jednorodzinnych zapytano o opinię 122 osoby. Kryterium doboru respondentów do próby badawczej stanowiło zamieszkiwanie na terenie Słupska oraz ukończenie 18. roku życia.

Więcej w numerze...

[1] Zob.: A. Jaworska, M. Stefański, Poczucie bezpieczeństwa publicznego i ocena pracy policji w percepcji mieszkańców Słupska, Słupsk 2007, s. 132–137

[2] Tamże.