2009 rok

Budowa międzyresortowego systemu odzyskiwania mienia w Polsce

Tomasz Safjański
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

Budowa międzyresortowego systemu odzyskiwania mienia w Polsce

Budowa międzyresortowego systemu odzyskiwania mienia w Polsce związana jest z podobnymi rodzajowo działaniami w Unii Europejskiej. Unia Europejska od dawna poświęca wiele uwagi zagadnieniom związanym z ograniczeniem korzystania na jej obszarze z tzw. owoców przestępstwa. Dotychczasowa aktywność unijna na tym polu wpisuje się w szersze ramy praktyk międzynarodowych.

Uwagi ogólne

Należy wyróżnić w tej dziedzinie dwie płaszczyzny współpracy państw członkowskich UE. Pierwszą tworzy współpraca organów wymiaru sprawiedliwości w obszarze czynności procesowych. Ma ona charakter sformalizowany i opiera się na umowach międzynarodowych. Jej celem jest tworzenie, rozwijanie oraz praktyczne stosowanie instrumentów prawnych pozwalających na skuteczną pomoc prawną dotyczącą zabezpieczania i konfiskaty nielegalnych korzyści. Drugą płaszczyznę stanowi współpraca służb policyjnych o charakterze operacyjnym w zakresie sprawdzeń i ustaleń. Jej celem jest rozszerzenie praktycznych możliwości dokonywania ustaleń za granicą w dochodzeniach finansowych dotyczących nielegalnych transferów finansowych, transakcji i ujawnienia składników majątkowych przez skuteczną wymianę informacji i danych wywiadowczych między organami ścigania. Ma ona z reguły charakter nieformalny i podyktowana jest wspólnymi potrzebami operacyjnymi. Przeszkody w tej współpracy biorą się z krajowych procedur administracyjnych, ograniczeń prawnych określonych przepisami ustawowymi oraz różnic systemów prawnych państw członkowskich[1]. Bezpośrednim asumptem do podjęcia prac nad stworzeniem, w omawianym zakresie, rozwiązań systemowych były postanowienia decyzji Rady UE 2007/845/WSiSW z 6 grudnia 2007 r., która stała się skuteczna 18 grudnia 2007 r.[2], dotyczącej współpracy pomiędzy biurami ds. odzyskiwania mienia w państwach członkowskich w dziedzinie wykrywania i identyfikacji korzyści pochodzących z przestępstwa lub innego mienia związanego z przestępstwem.

Charakterystyka podjętych działań

W konsekwencji tych działań w strukturze Komendy Głównej Policji utworzono specjalistyczne ogniwo organizacyjne do wykonywania zadań krajowego biura odzyskiwania mienia (dalej: KBOM), zaś funkcję szefa krajowego biura ds. odzyskiwania mienia powierzono komendantowi głównemu. Niemniej jednak działania podjęte w Polsce zmierzały nie tylko do skutecznej transpozycji decyzji Rady 2007/845/WSiSW, lecz także do stworzenia systemu wywiadu ekonomicznego, którego rezultatem będzie optymalizacja działań organów i służb państwa dotyczących ujawniania i odzyskiwania mienia związanego z działalnością przestępczą.
W dniu 18 grudnia 2008 r. podpisano deklarację współpracy pomiędzy ministrem finansów, ministrem sprawiedliwości — prokuratorem generalnym, ministrem spraw wewnętrznych i administracji w sprawie współdziałania przy stosowaniu decyzji Rady UE 2007/845/WSiSW z 6 grudnia 2007 r. dotyczącej współpracy pomiędzy biurami ds. odzyskiwania mienia w państwach członkowskich w dziedzinie wykrywania i identyfikacji korzyści pochodzących z przestępstwa lub innego mienia związanego z przestępstwem (dalej: deklaracja współpracy). Deklaracja stanowi formalną podstawę do prac nad stworzeniem założeń systemu odzyskiwania mienia w Polsce. Każda ze stron zobowiązała się, w zakresie swoich uprawnień, do współdziałania w celu skutecznego wypełniania zadań dotyczących wykrywania i identyfikacji nielegalnie uzyskanych korzyści i innego mienia pochodzącego z działalności przestępczej. Uzgodniono, że szczegółowe zasady współdziałania, o których jest mowa w deklaracji współpracy, zostaną określone na podstawie stosownych porozumień wypracowanych przez wzajemne konsultacje stron w terminie do 30 czerwca 2009 r.[3] W celu zapewnienia skutecznej realizacji postanowień deklaracji strony ustanowiły swoich pełnomocników[4]. W toku prowadzonej współpracy pełnomocnicy ministrów zdecydowali o powołaniu trzech zespołów eksperckich:
zespół prawny (podmiot odpowiedzialny za realizację zadań: Ministerstwo Sprawiedliwości — MS);
zespół ds. wymiany informacji i tworzenia struktur organizacyjnych (podmiot odpowiedzialny za realizację zadań: Ministerstwo Finansów — MF);
zespół ds. szkoleń i Elektronicznego Systemu Odzyskiwania Mienia (podmiot odpowiedzialny za realizację zadań: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji — MSWiA).
Działania zespołów podejmowane są na podstawie harmonogramów zaakceptowanych przez wszystkich pełnomocników. Na każdym ze spotkań osoba odpowiedzialna za funkcjonowanie określonego zespołu przedstawia sprawozdanie z postępu prac. Prace zespołu prawnego zmierzają w kierunku zainicjowania zmian w przepisach prawa w zakresie uzyskiwania informacji służących wykrywaniu, identyfikacji mienia oraz stosowania zabezpieczenia majątkowego w toku postępowania karnego. Powyższe czynności mają na celu poprawę skuteczności identyfikacji, ujawniania, zabezpieczania i egzekucji korzyści pochodzących z przestępstwa lub innego mienia związanego z przestępstwem. Prace zespołu ds. wymiany informacji i tworzenia struktur organizacyjnych zmierzają w kierunku wypracowania jednolitego modelu przyjmowania wniosków i udzielania odpowiedzi oraz ustalenia kanału przekazywania informacji. Powyższe czynności pozwolą na skuteczną wymianę informacji pomiędzy jednostkami organizacyjnymi MF, MSWiA i MS w obszarze ujawniania mienia pochodzącego z przestępstwa lub mającego związek z przestępstwem.
Prace zespołu ds. szkoleń i Elektronicznego Systemu Odzyskiwania Mienia (dalej: ESOM) prowadzone są z uwzględnieniem dotychczasowych uzgodnień międzyresortowych w przedmiocie działań Departamentu Analiz i Nadzoru MSWiA, Departamentu Administracji Publicznej MSWiA, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Komendy Głównej Policji oraz Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie, podejmowanych w związku z wdrażaniem programu szkoleniowego z zakresu programu ESOM finansowanego w ramach poddziałania 5.2.3 (Podnoszenie kompetencji kadr służb publicznych) Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Dodatkowo w ramach resortów uczestniczących w pracach przedmiotowego zespołu podjęte zostaną czynności mające na celu stworzenie rekomendacji pozwalających na opracowanie projektów instrukcji działań w zakresie odzyskiwania mienia pochodzącego z czynów przestępczych, które przyczynią się do harmonizacji procedur podejmowanych w obszarze współpracy z uwzględnieniem specyfiki każdej ze służb podległych MSWiA, MF i MS oraz wyeliminują elementy różniące postępowanie poszczególnych formacji w przedmiotowym zakresie.
W ten sposób budowany system odzyskiwania mienia oparty jest na trzech filarach. Filar centralny stanowi Komenda Główna Policji, wzmocniona dwoma filarami pomocniczymi, usytuowanymi w ramach MS i MF. W  strukturach Biura Kryminalnego Komendy Głównej Policji (dalej: BK KGP) utworzono Wydział do Spraw Odzyskiwania Mienia. Docelowo zakłada się, iż system odzyskiwania mienia w Policji obejmie następujące elementy:

1. Wydział do Spraw Odzyskiwania Mienia BK KGP, wykonujący zadania krajowego biura odzyskiwania mienia;
2. sieć koordynatorów w jednostkach terenowych Policji;
3. ESOM;
4. stałe punkty kontaktowe ds. odzyskiwania mienia w MS, MF;
5. Wyższą Szkołę Policji w Szczytnie;
6. punkt koordynacyjny w Komendzie Głównej Straży Granicznej (dalej: KG SG).

Stworzony w ten sposób system umożliwi prawidłową, szybką i skuteczną wymianę informacji z podobnymi biurami usytuowanymi w innych państwach członkowskich UE, co będzie odgrywać podstawową rolę w obszarze zapewnienia bezpośredniego dostępu punktu kontaktowego do zbiorów danych zawierających informacje istotne dla odzyskiwania mienia pochodzącego z czynów przestępczych.

Więcej w numerze...

[1] T. Safjański, Pozbawianie korzyści pochodzących z przestępstwa — wybrane aspekty współpracy instytucjonalnej w Unii Europejskiej, „Policja” 2008, nr 4, s. 35–43

[2] Dz. Urz. UE nr L 332 z 18 grudnia 2007 r.

[3] Deklaracja współpracy (niepublikowana, sporządzona w trzech egzemplarzach, oryginał w DAiN MSWiA), § 2.

[4] Tamże, § 1 ust. 1.

• « poprz.
• nast. »