2009 rok

Budżet Policji w 2008 roku

Eliza Wójcik
Komenda Główna Policji

Budżet Policji w 2008 roku

Najważniejszym aktem prawnym, w którym regulowana jest problematyka finansów publicznych jest Konstytucja RP[1]. Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 216 konstytucji, gromadzenie i wydatkowanie środków przeznaczonych na cele publiczne, podlega regulacjom prawnym określonym w ustawie. Artykuł ten odnosi się do ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych[2].
Ustawa o finansach publicznych zawiera przepisy prawne określające obowiązki w zakresie gromadzenia i wydatkowania środków publicznych, przepisy regulujące zasady postępowania podmiotów prawa finansowego oraz przepisy i normy dotyczące organizacji podmiotów administrujących finansami publicznymi. Ponadto reguluje zagadnienia finansów państwowych i samorządowych, definiuje podstawowe pojęcia (finanse publiczne, środki publiczne, dochody publiczne, przychody publiczne, wydatki publiczne, rozchody publiczne, deficyt i nadwyżka sektora finansów publicznych) i reguluje formy organizacyjno-prawne, w jakich gromadzone są dochody i dokonywane wydatki, a także określa zasady ogólne publicznej gospodarki finansowej takie jak: jawność, przejrzystość, klasyfikacja dochodów i wydatków, procedury budżetowe.
Artykuł 1 ustawy o finansach publicznych określa:
1. Zasady i sposoby zapewnienia jawności oraz przejrzystości finansów publicznych. Gospodarka środkami publicznymi jest jawna (art. 12), co oznacza swobodny dostęp obywateli i innych zainteresowanych podmiotów do informacji o finansowej działalności państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego. Przejrzystość oznacza postulat stosowania jednolitych kryteriów klasyfikacji budżetowej, jasnych i jednolitych zasad rachunkowości i sprawozdawczości oraz czytelnych i logicznych zasad konstrukcji budżetu.
2. Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych. Katalog jednostek sektora finansów publicznych obejmuje jednostki budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, zakłady budżetowe, fundusze celowe, inne niż fundusz celowy, państwowe lub samorządowe osoby prawne oraz inne państwowe jednostki organizacyjne, nieposiadajace osobowości prawnej.
3. Zasady planowania i dysponowania środkami publicznymi. Konieczne jest ujmowanie procesów związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków publicznych w plany finansowe.
4. Zasady kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych. Instytucja kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych pojawiła się w polskim systemie finansów publicznych (1 stycznia 2002 r.) jako wykonanie zobowiązania — nałożonego przez Komisję Europejską na kraje kandydujące do Unii Europejskiej — skonstruowania systemu gwarantującego poprawność, legalność i efektywność procesów gromadzenia oraz wydatkowania środków publicznych i gospodarowania mieniem. Na powyższy system składa się audyt wewnętrzny, kontrola finansowa oraz instrumenty prawne i organizacyjne zapewniające centralną koordynację systemu[3].
5. Zasady zarządzania państwowym długiem publicznym oraz procedury ostrożnościowe i sanacyjne wprowadzane w razie nadmiernego zadłużenia. Obejmują one planowanie, organizowanie, realizowanie i kontrolę, kształtują wielkość oraz strukturę długu, poziom i strukturę kosztów obsługi zadłużenia, a także innych rozchodów związanych z długiem publicznym. Procedury ostrożnościowe i sanacyjne wprowadzane są w razie nadmiernego zadłużenia, jako konsekwencja obowiązywania tzw. kryteriów konwergencji, czyli kryteriów ekonomicznych, jakie powinna spełniać polityka gospodarcza państwa aspirującego do strefy euro.
6. Sposób finansowania deficytu i zasady operacji finansowych dokonywanych przez jednostki sektora finansów publicznych. Finansowanie deficytu budżetowego odbywa się przez zaciąganie zobowiązań w imieniu Skarbu Państwa, m.in. w drodze emisji papierów wartościowych oraz zaciąganie kredytów i pożyczek.
7. Zakres projektowanych i uchwalanych budżetów opartych na dochodach publicznych. Ustawa wymienia źródła finansowe zaliczane do środków publicznych, a także określa szczegółowo przeznaczenie tych środków.
8. Zasady opracowywania projektów i uchwalania budżetu. Określają one sposób i terminy opracowywania projektów, sposób ewidencji w projekcie dochodów i wydatków budżetowych, a także tryb uchwalania budżetu.
9. Zasady i tryb wykonywania budżetów. Obejmują gromadzenie dochodów i dokonywanie wydatków ujętych odpowiednio w ustawie budżetowej lub w uchwale budżetowej.
10. Zasady i tryb gospodarowania środkami pochodzącymi z budżetu Unii Europejskiej oraz innych źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi. Zasady te odnoszą się przede wszystkim do celowości tych środków oraz ich szczególnej ewidencji.
Ustawa o finansach publicznych w dziale III „Budżet Państwa” (art. 95) definiuje pojęcie budżetu państwa. Stanowi ono podstawowe pojęcie systemu finansów publicznych. Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów. Wobec powyższego jest planem, który zgodnie z zasadą planowania i dysponowania środkami publicznymi ujmuje procesy związane z gromadzeniem oraz wydatkowaniem środków publicznych w plany finansowe jednostkowe, odnoszące się do poszczególnych jednostek sektora finansów publicznych oraz zbiorcze, obejmujące budżet części, resortu czy państwa.
W odróżnieniu od ustawy o finansach publicznych, w literaturze prawnej i finansowej, pojęcie „budżet państwa” jest wieloznaczne. Wobec powyższego budżet państwa będzie określany jako plan finansowy zasobu środków pieniężnych[4] związany z zestawieniem przyszłych dochodów i wydatków oraz wynikający z konieczności jego opracowania w sposób określony przepisami[5]. Budżet państwa jest także definiowany jako plan rzeczowo-finansowy, obejmujący źródła i wysokość pozyskiwania dochodów oraz rodzaje i wielkość wydatków.
Na obecny kształt budżetu państwa wpływ miały zdarzenia historyczne i społeczno-gospodarcze np. rozwój parlamentaryzmu, przejęcie przez państwo funkcji socjalnych, stosunki międzynarodowe czy też procesy integracyjne[6].
W ujęciu ustawy o finansach publicznych, budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów: organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa sądów i trybunałów, uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego (tzw. rok budżetowy). Ustawa budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa w roku budżetowym.
Budżet państwa opracowywany jest na podstawie głównych zasad budżetowych[7]:
1. Zasada powszechności (zupełności) — związana jest z włączeniem do budżetu wszystkich dochodów i wydatków w pełnych kwotach tzw. budżetowanie brutto.
2. Zasada jedności formalnej — określa uchwalenie budżetu w jednym akcie prawnym, obejmującym całość dochodów i wydatków.
3. Zasada jedności materialnej (niefunduszowania) — nakazuje przeznaczenie całości dochodów budżetowych na całość wydatków, a więc nie łączy się przychodów z określonych źródeł z określonymi wydatkami publicznymi. Zgodnie z tą zasadą budżet organizować należy jako jedną pulę środków, w której całość dochodów przeznaczana jest na całość wydatków.
4. Zasada szczegółowości (wraz z zasadą specjalizacji) — nakazuje uchwalanie i wykonywanie budżetu nie tylko w ujęciu ogólnym, ale ze szczegółowym podziałem dochodów i wydatków. Realizacji zasady szczegółowości służy klasyfikacja budżetowa określona w rozporządzeniu ministra finansów[8].
5. Zasada roczności — wynika wprost z Konstytucji RP stanowiącej, że ustawę budżetową uchwala się na rok budżetowy.
6. Zasada równowagi — oznacza konieczność dostosowania ogólnej kwoty wydatków budżetowych do ogólnej kwoty dochodów.
7. Zasada uprzedniości — odnosi się do procedury uchwalania budżetu, który powinien być uchwalony przez rozpoczęciem roku budżetowego, w którym ma obowiązywać.
8. Zasada jawności — jest uzupełnieniem zasady specjalizacji i przejrzystości, przejawia się obowiązkowym ujęciem państwowej gospodarki finansowej w ustawie tzn. formie powszechnie dostępnej oraz obowiązku umieszczania w ustawie budżetowej całościowego ujęcia dochodów i wydatków państwa.
9. Zasada przejrzystości — oznacza konieczność jasnego, czytelnego i niesprzecznego pod względem merytorycznym przedstawienia dochodów i wydatków budżetowych.
10. Zasada rzetelności.
11. Zasada operatywności — dotyczy opracowania budżetu w układzie umożliwiającym ustalenie organów odpowiedzialnych za wykonanie poszczególnych zadań budżetowych.
12. Zasada gospodarności.
13. Zasada realności.

Więcej w numerze...

[1] Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (DzU nr 78, poz. 483).

[2] Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (DzU nr 240, poz. 2104 z późn. zm.).

[3] A. Kubik, Funkcjonowanie publicznej wewnętrznej kontroli finansowej w Polsce, „Kontrola Państwowa” 2005, nr 1.

[4] Prawo finansowe, (red.) E. Chojna-Duch, H. Litwińczuk, Warszawa 2007, s. 67.

[5] B. Brzeziński, T. Dębowska-Romanowska, M. Kalinowski, W. Wójtowicz, Prawo finansowe, Warszawa 1996, s. 50.

[6] S. Owsiak, Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Warszawa 2002, s. 104.

[7] C. Kosikowski, E. Ruśkowski, Finanse i prawo finansowe, t. 1, Białystok 1993.

[8] Rozporządzenie ministra finansów z 14 czerwca 2006 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (DzU nr 107, poz. 726).

• nast. »