2010 rok

Motywacja zawodowa policjantów i przedstawicieli grup dyspozycyjnych. Część 1. Różnice międzygrupowe

Robert Poklek
Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej w Kaliszu

Andrzej Wawrzusiszyn
Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie

Motywacja zawodowa policjantów i przedstawicieli grup dyspozycyjnych.
Część 1. Różnice międzygrupowe

Wprowadzenie

Człowiek jest najważniejszą wartością organizacji, nawet w erze zaawansowanej technologii. Trudno dążyć do ambitnych celów i osiągnięć na rynku bez kompetentnego personelu^[1], który powinien być wysoce wydajny, skuteczny w działaniu i przynosić organizacji ewidentne korzyści. Praca zawodowa stanowi jedną z podstawowych sfer życia człowieka. Wymaga poświęcenia czasu i energii. Może być ważnym, autotelicznym źródłem motywacji, jeśli przynosi satysfakcję. Pytanie, co należy zrobić, aby pracownik w pełni wykorzystywał w pracy swoje uzdolnienia i energię twórczą, jest niezwykle istotne. Należy zatem szukać coraz doskonalszych sposobów i form motywowania, mając na uwadze różne sytuacje zawodowe i ich szerokie uwarunkowania^[2]. Realizacja tych zamierzeń wymaga zdiagnozowania struktury motywacyjnej i poszukiwania dominujących czynników motywacyjnych pracowników.

Motywacja wywodzi się od łacińskiego słowa motus i angielskiego move, oznaczającego „ruszać się z miejsca, wprawiać w ruch, zachęcać, wpływać na kogoś i pobudzać do działań”^[3]. Jest to więc suma wszystkiego, co popycha do działania. Powstaje jako impuls na niezaspokojoną potrzebę^[4]. Ludzkie motywacje są skomplikowane, a nawet zawiłe i trudno je klasyfikować według jednego kryterium czy tworzyć jeden uniwersalny model lub wymyślić uniwersalną teorię. Jakiekolwiek podejścia cząstkowe, fragmentaryczne, bardziej ogólne czy szczegółowe w sumie przyczyniają się do większego zrozumienia tej skomplikowanej materii i problemu^[5]. W psychologii termin ten jest stosowany do opisu wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie zachowania. Dotyczy mechanizmów zachowań prostych i zachowań złożonych, wewnętrznych i zewnętrznych, afektywnych i poznawczych^[6]. W psychologii wyróżnia się trzy główne podejścia do motywacji: behawioralne, psychodynamiczne oraz poznawcze. Odpowiadają podstawowym kierunkom w rozwoju tej dziedziny nauki. W podejściu behawioralnym decydujące znaczenie w wyjaśnianiu zachowań człowieka przypisuje się czynnikom zewnętrznym. Zachowania ludzi są reakcjami na bodźce oddziałujące na nich z otoczenia. Bodźce zewnętrzne dzieli się na dodatnie i ujemne. Pierwsze są nazywane nagrodami, drugie natomiast karami. Nagradzane zachowania człowieka się utrwalają, a karane są osłabiane i eliminowane. Podejście psychodynamiczne akcentuje rolę wewnętrznych wyznaczników w zachowaniach człowieka, szczególnie potrzeb i emocji. Podkreśla się, że bodźce zewnętrzne dopiero po „obróbce” w każdym z nas nabierają specyficznego charakteru motywacyjnego. W podejściu poznawczym motywacje wiąże się z procesami przetwarzania informacji, z dostatkiem lub deficytem informacji, ze zgodnością informacji lub konfliktem informacyjnym, z równowagą lub dysonansem poznawczym^[7].

Chcąc zaspokoić potrzeby życiowe, większość ludzi wykonuje pracę zawodową. Motywacja zawodowa to emocjonalno-rzeczowy stosunek do pracy łączący w różnym zakresie i formie człowieka z pracą^[8]. Dla wielu ludzi jest najważniejszą treścią życia. Praca inspiruje pracowników do zdobywania wiedzy i umiejętności oraz doskonalenia swoich cech osobowości, dzięki czemu organizacja i pracownicy traktują siebie jak profesjonalistów. Motywację do pracy determinuje wiele czynników związanych zarówno z samymi pracownikami, jak i z rodzajem pracy i środowiskiem, w którym jest wykonywana, oraz z szeroko pojętymi stosunkami pracy. Praca ma zarówno wartość użytkową, jak i etyczną, jeśli wykonuje ją świadomie człowiek wolny^[9]. Istnieje wiele koncepcji i teorii motywacji zawodowej. Wszystkie są zgodne co do tego, że do prawidłowego funkcjonowania firmy jest niezbędne skuteczne działanie każdego z ogniw tejże firmy, a więc jej pracowników. Aby człowiek mógł być aktywny i efektywny w pracy, należy go odpowiednio motywować. W nauce organizacji i zarządzania można wyróżnić trzy spojrzenia na motywację:

-teorie treści: teorie te starają się odpowiedzieć na pytania: jakie potrzeby ludzie chcą zaspokajać w pracy i przez pracę? Co ich zmusza do działania?;

-teorie procesu: teorie te określają, w jaki sposób i przez jakie cele są motywowane poszczególne osoby. Podstawą jest teoria oczekiwań badająca, czego człowiek oczekuje w wyniku swego zachowania;

-teorie wzmocnienia: teorie te, zwane też teoriami wzmocnienia pozytywnego lub modyfikacji zachowań, wychodzą z założenia, że ludzie postępują tak, jak postępują, ponieważ nauczyli się tego w przeszłości^[10].

Więcej w numerze...