2010 rok

Bezpieczeństwo i higiena pracy w Policji

podinsp. Dariusz Giersz
Komenda Wojewódzka Policji w Poznaniu

Bezpieczeństwo i higiena pracy w Policji

Obowiązek zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych warunków pracy, ochrony życia i zdrowia pracowników ma charakter bezwzględny. Oznacza to, że jego realizacja nie jest uzależniona od możliwości finansowych lub organizacyjnych pracodawcy i żadna z ewentualnych przeszkód czy trudności nie zwalnia go z odpowiedzialności za wywiązanie się z obowiązków określonych w prawie. Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy zostało ujęte w katalogu konstytucyjnych praw i wolności, a w płaszczyźnie prawa pracy podniesiono je do rangi podstawowych zasad prawa pracy.

Podstawowe obowiązki pracodawców w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy odnoszą się do wszystkich zakładów pracy bez wyjątku. W przeciwnym razie pracodawcy mogą nie tylko narazić się na konsekwencje finansowe związane z odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec pracowników, lecz także ponieść konsekwencje karne. ^[1]

Zgodnie z art. 66 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (DzU nr 78, poz. 483 z późn. zm.) każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa. Słusznie więc wskazuje Wiesław Skrzydło, że w tej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera z jednej strony organizacja warunków zapewniających bezpieczeństwo i higienę pracy, z drugiej zaś odpowiednie przygotowanie i przeszkolenie pracowników w tym zakresie. Przepis ten zawiera normę, która nakłada na pracodawcę obowiązek stosowania odpowiednich zabezpieczeń zgodnych z wymogami prawa, ale rodzi także określone zadania po stronie pracowników. Rozwinięcie tego konstytucyjnego prawa zostało zawarte w ustawie z 26 czerwca 1974 r., Kodeks pracy (DzU z 1998 r., nr 21, poz. 94 z późn. zm.) jako podstawowa zasada prawa pracy, w myśl której pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy (art. 15 k.p.)^[2]. Przepis art. 15 kodeksu pracy jest ramową normą bezpieczeństwa i higieny pracy konkretyzowaną przepisami zamieszczonymi w dziale dziesiątym oraz w wielu aktach wykonawczych.

W literaturze podaje się, że przepis ten jest również bardzo przydatny w praktyce. Zobowiązuje pracodawcę do działania w sytuacjach, w których normodawca albo nie przewidział zagrożenia płynącego ze środowiska pracy, albo ustanowił niewystarczające środki prawne do ochrony przed ryzykiem dla życia bądź zdrowia pracowników^[3]. Pracodawca realizuje obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy w szczególności przez zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą, właściwą organizację pracy, stosowanie koniecznych środków profilaktycznych oraz przez informowanie i szkolenie pracowników^[4].

Usytuowanie tego prawa wśród podstawowych zasad prawnych oznacza, że pracodawcy przypisano szczególną rolę w zakresie ochrony życia i zdrowia pracowników. Jego ogólne sformułowanie nakazuje zaś pracodawcy nie tylko przestrzegać generalnych nakazów i zakazów wynikających z przepisów prawa, lecz także uwzględniać indywidualne przeciwwskazania zdrowotne pracowników.

Zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy polega na stosowaniu nie tylko instrumentów prawnych, lecz także technicznych, technologicznych i organizacyjnych. Jednocześnie należy dodać, że obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nie ma charakteru absolutnego. Istnieją stanowiska pracy, które ze swej istoty zakładają znaczny element niebezpieczeństwa, działanie w warunkach ekstremalnych. Istnieją też takie, przy których nie jest możliwe, uwzględniając aktualny stan nauki i techniki, wyeliminowanie warunków szkodliwych lub uciążliwych, stąd też toleruje się brak niepełnej realizacji obowiązku zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Formami rekompensaty tego stanu rzeczy są: skrócony czas pracy, dodatkowe urlopy wypoczynkowe, dodatki za pracę w warunkach szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych^[5].

Za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi odpowiedzialność pracodawca (art. 207 k.p.). Na podmiocie zatrudniającym ciążą również obowiązki szczegółowe dotyczące znajomości stanu środowiska pracy oraz podejmowania działań zmierzających do zapobiegania zagrożeniom, planowania działalności w sposób pozwalający na uniknięcie ryzyka w odniesieniu do zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, jak również szkolenia zatrudnionych.

Więcej w numerze...

 Na temat odpowiedzialności karnej zobacz m.in.: R. Widzisz, Odpowiedzialność za naruszenie bezpieczeństwa i higieny pracy w świetle art. 220 kodeksu karnego „Prokuratura i Prawo” 2005, nr 4, s. 63–85; Tenże, Odpowiedzialność karna za nie zawiadomienie o wypadku przy pracy, „Prokuratura i Prawo” 2007, nr 5, s. 41; W. Radecki, Granice ingerencji prawa karnego w stosunki pracy, „Prokuratura i Prawo” 2005, nr 6, s. 3–21.

 W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. — komentarz, Kraków 1998, s. 64.

 A.M. Świątkowski, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2006, s. 54–56

 Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU z 2003 r., nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) § 39.

 M. Gersdorf, K. Rączka, J. Skoczyński, Kodeks pracy. Komentarz, red. Z. Salwa Warszawa 2005, s. 57.