2008 rok

Zapobieganie przestępczości i zwalczanie jej na przykładzie działalności Biura Spraw Wewnętrznych KGP

insp. Marek Działoszyński
Komenda Główna Policji

Zapobieganie przestępczości i zwalczanie jej na przykładzie działalności Biura Spraw Wewnętrznych KGP

Przestępczość w Policji

Zjawisko przestępczości w Policji — formacji wypełniającej zadania publiczne w tak istotnym i newralgicznym obszarze potrzeb społecznych, jakim jest bezpieczeństwo — powinno być szczególnie piętnowane. Każdy przypadek skorumpowanego policjanta lub pracownika Policji nagłośniony w mediach wpływa na obniżenie poziomu zaufania do tej instytucji i godzi w jej wizerunek. Jest to szczególnie przykre i niesprawiedliwe dla tych wszystkich funkcjonariuszy, którzy uczciwie i z zaangażowaniem pełnią służbę. „Zneutralizowanie” negatywnego zdarzenia tego typu wymaga bowiem — aby odbudować zaufanie do instytucji i jej wiarygodność — wielu zdarzeń pozytywnych.

Paradoksalnie nagłaśnianie ujawnionych przypadków korupcji, pomimo początkowego wzmocnienia negatywnego odbioru Policji, w przyszłości korzystnie wpływa na jej wizerunek. Społeczeństwo, jak wynika z wyrażanych opinii, docenia działania policji polegające na wykluczaniu ze swoich szeregów funkcjonariuszy, którzy sprzeniewierzyli się zasadzie służby społeczeństwu i wartościom demokratycznego państwa. Policja w tych trudnych sprawach chce być transparentna i uniknąć źle pojętej korporacyjnej solidarności.

Kadry Policji, co jest oczywiste, w mikroskali odzwierciedlają przekrój całego społeczeństwa. Spuścizna historyczna i kulturowa oraz trudny okres kształtowania się gospodarki wolnorynkowej odcisnęły piętno w mentalności społecznej i percepcji zachowań korupcyjnych sankcjonujących archetyp „zaradnego” Polaka.

Główną przyczyną korupcji w służbach mundurowych jest duża możliwość przyjmowania korzyści materialnych i osobistych. Charakterystyczna jest też pewna łatwość usprawiedliwiania zachowań korupcyjnych.

Przyjęty do służby w Policji młody człowiek zostaje poddany procesowi socjalizacji zawodowej, ale również oddziaływaniom — niestety funkcjonujących — negatywnych wzorców postępowania. W grupie znacznie łatwiej o usprawiedliwienia, wzajemne zrozumienie, poparcie. Najczęściej ludzie nie usprawiedliwiają się we własny, indywidualny sposób — obserwują, co robią inni i idą ich śladem: „jeśli wszyscy tak robią, to nie może być w tym nic złego”. Głośna lub milcząca akceptacja otoczenia pozwala każdemu z osobna uważać, że jest w porządku. Następuje stopniowe obniżanie poziomu wrażliwości na naruszanie prawa.

Doświadczenia Biura Spraw Wewnętrznych w wykrywaniu i ściganiu przestępczości w środowisku policyjnym pozwalają na wyodrębnienie przyczyn podjęcia współpracy ze środowiskiem przestępczym. Są to:

— korzyści majątkowe lub osobiste,

— materiały obciążające funkcjonariusza, pozwalające na jego szantażowanie,

— niewłaściwie rozumiana lojalność zawodowa, często podyktowana zaufaniem do nieuczciwego partnera służbowego,

— chęć wyświadczenia przysługi,

— brak wiedzy na temat zagrożeń, a czasem również brak świadomości łamania prawa.

Analiza przestępczości w środowisku policyjnym dokonywana okresowo przez Biuro Spraw Wewnętrznych Komendy Głównej Policji na podstawie spraw o przestępstwa z udziałem policjantów wskazuje, że zdecydowana większość przestępstw korupcyjnych ma charakter pospolity i wiąże się z indywidualnym, nieregularnym uzyskiwaniem korzyści materialnych uzupełniających wynagrodzenie. Praktyki korupcyjne rozwijają się szczególnie na najniższym szczeblu działalności Policji (posterunki, rewiry dzielnicowych, komisariaty, komendy powiatowe, miejskie, rejonowe), w bezpośrednim kontakcie z obywatelem. Zorganizowane działania przestępne nastawione na systematyczny zysk są zdecydowanie rzadsze.

Wielu policjantów jest ustawicznie zagrożonych korupcją, głównie związaną z kontrolą drogową, obsługą zdarzeń drogowych i towarzyszącym jej wyłudzaniem odszkodowań od firm ubezpieczeniowych, a także informowaniem osób trudniących się holowaniem pojazdów o wypadkach drogowych w zamian za korzyści materialne. Wciąż poważnym problemem jest nieuprawnione przekazywanie danych z policyjnych i pozapolicyjnych systemów informacyjnych, fałszowanie dokumentacji procesowej, manipulowanie dowodami w interesie podejrzanych i inne przestępstwa dotyczące pracy dochodzeniowo-śledczej, a także korupcja związana z zamówieniami publicznymi.

Wybrane dane w sprawach dotyczących policjantów lub pracowników Policji, w których czynności procesowe wykonywało BSW KGP w latach 2000–2007, zawarto w tabelach. Należy jednak zaznaczyć, że dane te pokazują wzrost efektywności struktury ścigającej przestępczość w Policji i nie należy ich utożsamiać ze wzrostem przestępczości w formacji. Na skuteczność wykrywania i ścigania bezpośredni wpływ mają doskonalone rozwiązania organizacyjne, prawne, techniczne, komunikacyjne oraz prawa postawa bezpośrednich przełożonych funkcjonariuszy i szeregowych policjantów.

Więcej w numerze...