2008 rok

Media w zarządzaniu bezpieczeństwem

dr inż. Tadeusz Leszczyński
Komenda Główna Policji

Media w zarządzaniu bezpieczeństwem

Media są odpowiedzialne za zapewnienie społeczeństwu dostępu do rzetelnej informacji, będącego konstytucyjnym prawem jednostki. Nie jest to sfera w pełni uregulowana[1]. Z badań prowadzonych w powyższym obszarze wynika, że niewielka jest wśród menedżerów bezpieczeństwa wiedza o tym, jak postępować z przedstawicielami mediów, jak przygotować siebie oraz materiały do najpełniejszego przekazania informacji, a także jak dotrzeć do właściwych adresatów. Odbiorcy w obecnej „epoce medialnej” także mają problem - jak odróżnić informację od wiadomości, często dezinformującej.
Głównym instrumentem kontroli mediów w krajach demokratycznych z gospodarką rynkową są prawa ekonomiczne - rzutujące na stopień rozwoju poszczególnych mediów oraz ich istnienie. Środki masowego komunikowania są, z nielicznymi wyjątkami, własnością prywatną i działają jak przedsiębiorstwa produkcyjne, poddane prawom podaży i popytu. Z tego wynika niezależność mediów od głównych nurtów opinii publicznej. Należy przyjąć, że system medialny jest całkowicie niezależny od systemu zarządzania bezpieczeństwem, w tym od jego podsystemu kierowania.
Media są jednak zależne od ogłoszeniodawców, ze względu na reklamowy system finansowania ich. W związku z tym, w celu efektywnego kierowania systemem bezpieczeństwa, należy zawsze dbać o możliwość skutecznego komunikowania się ze społeczeństwem i skłaniać je do aktywności oraz akceptacji proponowanych i podejmowanych przedsięwzięć.

System medialny podlega wielorakim regulacjom. Regulacje zewnętrzne to:

- reguły wynikające z przyjętych traktatów międzynarodowych lub organizacji, do których przystąpili przedstawiciele mediów,
- regulacje prawne wydawane przez system tworzenia prawa w państwie,
- normy wydawane przez system egzekwowania prawa (urzędy, sądy itd.),
- polityka w dziedzinie komunikowania realizowana przez system polityczny,
- weryfikacja społeczna oraz rady ekspertów.

Wewnętrzne podmioty regulacji w organizacji to:

- właściciele i menedżerowie odpowiedzialni za wykonanie zadań nałożonych na środki komunikowania,
- pracownicy merytoryczni wykonujący zadania programowe,
- środowisko zawodowe, np. koledzy, konkurencja,
- personel pomocniczy dostarczający informacji i opracowujący materiały.

Mimo iż media w Polsce są niezależne od administracji państwowej, nie są niezależne od regulacji obowiązujących w państwie. Podlegają m.in. ustawie o ochronie informacji niejawnych, otrzymują lub tracą koncesje oraz uczestniczą w procesach o zniesławienie przed sądami powszechnymi. W nowych mediach elektronicznych rola państwa jest jeszcze większa niż w sferze prasy, radia i telewizji. Obowiązują tu zasady nadzoru nad wykorzystaniem sieci, ochrona praw twórców programów komputerowych czy zasady ochrony dostępu do sieci.
W 2005 r. Komisja Europejska dostrzegła potrzebę edukacji medialnej obywateli Unii Europejskiej. W 2007 r. zakończono konsultacje społeczne, z których wynika, iż obecnie umiejętność korzystania z mediów ma tak istotne znaczenie, jak umiejętność czytania i pisania na początku XIX w.
W Polsce badania w zakresie korzystania z mediów - w myśl założenia Howarda Rheingolda (autora terminu „virtual society”), że „nie ma na świecie większych innowatorów niż 15-latkowie” - przeprowadziła w 2006 r. pracownia PBS DGA, obejmując nimi reprezentatywną grupę młodzieży w wieku 11–18 lat. Wyniki nie są zbyt optymistyczne. Zdaniem ankietowanych:

- telewizja - jest najlepszym sposobem spędzania wolnego czasu oraz drugim po Internecie medium pod względem wiarygodności dostarczanych informacji (73% badanych w wieku 11–18 lat ogląda telewizję przez minimum 2 godziny dziennie, a 70% z nich, włączając telewizor, wybiera przypadkowe programy);
- radio - cieszy się mniejszym powodzeniem niż telewizja (ponad 2 godziny dziennie słucha go 32% 17–18-latków, zaś zaledwie 12% 11–13-latków);
- prasa - jest jeszcze mniej popularna (40% respondentów nie czyta w ogóle gazet codziennych, a magazynów dla młodzieży ok. 25%), tylko nieliczni są skłonni przyznać, że wierzą w to, co pisze prasa;
- Internet - jest w Polsce najmniej powszechną formą spędzania przez młodzież wolnego czasu (aż 20% nastolatków nie korzysta z niego w ogóle, 33% zagląda do sieci codziennie, ale tylko 13% przez 1–2 godziny na dobę).

Większość młodych ludzi dostrzega istotną rolę mediów w budowaniu opinii i światopoglądu, ale uważają oni, że media nie są im potrzebne oraz narzekają na bałagan informacyjny. Młodzież poszukuje w mediach głównie rozrywki (72%), ale także informacji dotyczących sportu, zdrowia, mody i urody. Zaledwie co dziesiąty nastolatek czerpie z mediów wiedzę związaną z szeroko pojętą kulturą.
W istniejące zapotrzebowanie na edukację medialną wpisuje się inicjatywa spółki Canal+, która ogłosiła zamiar wdrożenia programu edukacji medialnej młodzieży pod nazwą „Media Starter”. Program składa się z czterech bloków tematycznych, w ramach których uczniowie zapoznają się z:

- historią mediów i specyfiką ich głównych typów (projekt „Media wczoraj i dziś”),
- zasadami pracy dziennikarskiej („Świat w oczach mediów”),
- sposobami zakładania gazetki i radiowęzła szkolnego („Jak pracują media”),
- metodami kształtowania świadomego odbiorcy mediów („Odbiorco, obudź się!”).

Canal+ uważa, że młodzież nie ma wystarczających umiejętności, by świadomie wybierać z obszernej oferty medialnej i, za pieniądze UE, zamierza edukować ją, by zrozumiała, czym są media i jak można z nich korzystać, w szczególności kierując swą ofertę do gimnazjalistów.

Celem projektu jest przybliżenie młodzieży:

• zadań mediów i różnic między nimi,
• technik pracy w różnych rodzajach mediów,
• wpływu mediów na jednostkę i społeczeństwo,
• roli reklamy w funkcjonowaniu organizacji.

Media w Polsce codziennie są monitorowane przez Instytut Monitorowania Mediów, który sporządza swoje raporty na podstawie analizy informacji ukazujących się w prasie, radiu, telewizji oraz w Internecie. Monitoring obejmuje:

• ogólnopolskie i regionalne gazety i czasopisma (ponad 700 tytułów) oraz gazety anglojęzyczne;
• programy 40 wybranych stacji radiowych (m.in.: PR1, PR3, RMF FM, Radio ZET, TOK FM, WAWA, BIS, RDC, Radio Maryja);
• wybrane stacje telewizyjne polskojęzyczne (TVP1, TVP2, TVN, TVN24, Polsat, TV4, TVN TURBO, TV Trwam, TV Biznes, TV Puls, TVN Style, TVN7 i ośrodki regionalne TVP3) oraz zagraniczne (anglojęzyczne: CNN, Euro News, BBC World), niemieckie: ARD, ZDF, francuskie: TV5, France24);
• wszystkie największe portale, wortale i serwisy informacyjne w polskim Internecie, a także nieograniczoną liczbę stron WWW.

Kanały obcojęzyczne kontrolowane są za pomocą systemu rozpoznawania mowy, który umożliwia tworzenie skryptów i nagrań audio w czasie rzeczywistym, a następnie przeszukiwanie zapisanej treści.

Więcej w numerze...

[1] Por. T. Leszczyński, Diagnoza otoczenia systemu reagowania kryzysowego RP, „Myśl Wojskowa” 2006, nr 3, s. 17–30.