2007 rok

System ochrony życia i zdrowia w działaniach pododdziału antyterrorystycznego Policji

podkom. Mirosław Wypych
Komenda Główna Policji
podinsp. dr Waldemar Zubrzycki
Wyższa Szkoła Policji

System ochrony życia i zdrowia w działaniach pododdziału antyterrorystycznego Policji

Wszelkiego rodzaju działania Policji, w tym szczególnie realizowane przez policyjne pododdziały antyterrorystyczne, wiążą się z sytuacjami, w których czynności zmierzające do ratowania zdrowia i życia ludzkiego okazać się mogą niezbędne. Działania tych formacji są gwałtowne, dynamiczne i niosą ze sobą potencjalne zagrożenie dla wszystkich ich uczestników. Wymierzone są przeciwko terrorystom i przestępcom najcięższego kalibru, dlatego też stosowane środki mogą być ekstremalne, adekwatne do potencjalnego zagrożenia. Użycie ich, często w konfrontacji z czynnym oporem, niesie ze sobą niebezpieczeństwo utraty zdrowia, a nawet życia tych, wobec których działania te są skierowane, samych policjantów, wreszcie osób postronnych.
Wnioski z działalności policyjnych pododdziałów antyterrorystycznych wskazują jednoznacznie na potrzebę odpowiedniego, wszechstronnego zabezpieczenia ich działań przez podmioty wspomagające, jak np. Straż Graniczna, Państwowa Straż Pożarna, Straż Ochrony Kolei, straż miejska, lotniskowa służba ochrony, pogotowie energetyczne, pogotowie gazowe, a także pogotowie ratunkowe. Na podstawie zebranych informacji i ich analizy przewidzieć można wszelkie kierunki rozwoju wydarzeńoraz ich skutki, zawsze jednak przygotowania uwzględniać powinny najgorsze scenariusze. Dlatego też każdą operację, w której uczestniczy pododdział antyterrorystyczny, powinny wspierać wyspecjalizowane służby, zdolne do prawidłowego medycznego zabezpieczenia działań. W wypadku centralnego pododdziału antyterrorystycznego¹, prowadzone przez niego operacje zabezpieczają załogi pogotowia ze szpitala MSWiA² lub zespoły wojewódzkich stacji pogotowia ratunkowego. Działania pododdziałów szczebla wojewódzkiego zabezpieczają załogi pogotowia wojewódzkich stacji pogotowia ratunkowego lub szpitalnych oddziałów ratunkowych. Koordynowanie przygotowań zaplecza medycznego jest zadaniem dowodzącego operacją policyjną³.
Doświadczenie bojowe pododdziałów wykazało jednak, że — mimo obecności wyspecjalizowanych służb — udzielenie pomocy lekarskiej potrzebującym nie zawsze jest możliwe. Okazuje się, że czasem konieczne jest udzielenie pomocy jeszcze w trakcie prowadzonych działań, nawet kiedy nie ma możliwości wprowadzenia w ich strefę wykwalifikowanych służb medycznych. Zrodziło to potrzebę poszerzenia składu zespołu szturmowego o kolejną specjalizację — paramedyka bojowego. Bezpośrednią przyczyną wprowadzenia do grupy szturmowej osobyzdolnej do udzielania pomocy przedlekarskiej była przeprowadzona w 2003 r. tragiczna w skutkach akcja w Magdalence pod Warszawą, w trakcie której zginęło dwóch policjantów, wielu innych zaś zostało rannych. Wyszkolenie takiej osoby oparto na izraelskim systemie Combat Prehospital Trauma Life Support, obejmującym zasady postępowania w wypadku obrażeń ciała w warunkach przedszpitalnych. System przewiduje szkolenie medyczne (w tym 70% praktyki o rosnącym stopniu trudności, gdzie do elementów taktyki stopniowo dołączane są czynności ratownicze i ewakuacyjne), weryfikację posiadanej wiedzy i umiejętności podczas dyżurów pełnionych wspólnie z załogami karetek pogotowia⁴ (w charakterze sanitariuszy) oraz odpowiedni standard wyposażenia, gwarantujący możliwość udzielania pierwszej pomocy w trakcie realizacji zadań. Szkoleniem objęta jest także kadra dowódcza — chodzi o właściwe wykorzystanie paramedyków; a także przedstawicieli służb współdziałających, m.in. w zakresie udzielania pomocy policjantom pododdziałów antyterrorystycznych, ze względu na specyfikę ich ubioru i wyposażenia.
Intencją umieszczenia paramedyka w składzie grupy szturmowej było udzielanie szybkiej pomocy interweniującym policjantom w przypadku doznania przez nich obrażeń, a więc — troska o własne bezpieczeństwo. Nabyte umiejętności jednak wykorzystywane były także w stosunku do innych osób. Zarówno nakazy moralne, jak i przepisy prawa nakładają na policjantów obowiązek
udzielenia pomocy wszystkim osobom poszkodowanym, w tym także przestępcom, którzy doznali obrażeń w wyniku działań wymierzonych przeciwko nim.
O obowiązku takim stanowią przepisy prawne różnej rangi. Zgodnie z art. 68 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., każdy obywatel ma prawo do ochrony zdrowia. Kodeks karny w art. 162 § 1 stanowi: „Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Do tego zagadnienia odnosi się także ustawa o Policji z 6 kwietnia 1990 r. w art. 1. Do podstawowych zadań Policji zalicza się m.in. ochronę życia ludzi przed bezprawnymi zamachami. W § 16 ust. 1 rozporządzenia w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów użycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego z 17 września 1990 r.⁵, zobowiązano policjantów do udzielenia pierwszej pomocy osobie, której zranienie nastąpiło wskutek zastosowania środka przymusu bezpośredniego. Jeżeli zranienie osoby nastąpiło wskutek użycia broni palnej, to — zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków i sposobu postępowania przy użyciu broni palnej przez policjantów oraz zasad użycia broni palnej przez oddziały i pododdziały zwarte Policji z 19 lipca 2005 r.⁶, policjant jest zobowiązany, z zachowaniem bezpieczeństwa własnego i innych osób oraz bez zbędnej zwłoki, udzielić jej pierwszej pomocy, a następnie spowodować udzielenie pomocy lekarskiej. Podstawą tworzenia instytucji paramedyka stało się dodatkowe specjalistyczne wyszkolenie wyselekcjonowanych policjantów sekcji szturmowych. W związku ze szczególnym charakterem służby i specjalnym doborem policjantów pionów bojowych jednostek antyterrorystycznych, odwrotna droga, tj. pozyskiwanie ratowników medycznych lub lekarzy, a następnie „tworzenie” z nich antyterrorystów, byłaby możliwa w pojedynczych zaledwie przypadkach.
W Zarządzie Operacji Antyterrorystycznych KGP tzw. paramedyk bojowy wszedł na stałe do składu grupy szturmowej, prowadzone dotychczas szkolenie oraz realizacja zadań bojowych wykazały zaś, że nabyte przez niego umiejętności i wiedza fachowa mogą być wykorzystane bezpośrednio w miejscu prowadzenia operacji, przyczyniając się do ratowania życia. Definiuje się go jako policjanta ZOA (Zarząd Operacji Antyterrorystycznych, dalej: ZOA), członka sekcji szturmowej wydziału bojowego, posiadającego specjalistyczną wiedzę, umiejętności oraz wyposażenie, do zadań którego należy udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia lub zdrowia w trakcie prowadzonych przez ZOA operacji i szkoleń. Jego przygotowanie do tej funkcji następowało stopniowo, obejmując: szkolenie wstępne, szkolenie specjalistyczne, praktykę i bardzo ważne samokształcenie.

więcej w numerze...

¹ Obecnie: Zarząd Operacji Antyterrorystycznych Głównego Sztabu Policji KGP.
² 8 kwietnia 2004 roku zast. dyrektora Głównego Sztabu Policji wraz z dyrektorem Biura Logistyki KGP podpisali w tej sprawie umowę z dyrektorem Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA.
³ Zgodnie z § 7.5.6. zarządzenia nr 213 komendanta głównego Policji w sprawie metod i form przygotowania i realizacji zadań Policji w przypadkach zagrożenia życia i zdrowia ludzi lub ich mienia albo bezpieczeństwa i porządku publicznego z 28 lutego 2007 r. (Dz.Urz. KGP nr 5, poz. 49).
⁴ W dniu 3 marca 2004 r. dyrektor Biura Operacji Antyterrorystycznych zawarł w tej sprawie porozumienie z dyrektorem Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego Samodzielnego Zespołu Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Warszawie.
⁵ DzU z 1990 r., nr 70, poz. 410.
⁶ DzU z 1996 r., nr 135, poz. 1132.