2006 rok

Analiza kryminalna jako narzędzie wspomagające zwalczanie przestępczości zorganizowanej

podinsp. Marcin Kobylas
Wyższa Szkoła Policji

nadkom. Maciej Hausman
Wyższa Szkoła Policji

Analiza kryminalna jako narzędzie wspomagające zwalczanie przestępczości zorganizowanej

Wielu kryminologów uważa, że przestępczość zorganizowana w Polsce pojawiła się dopiero po 1989 roku, tj. po okresie transformacji ustrojowej. Początków jej jednak należy szukać nieco wcześniej, kiedy to polskie grupy przestępcze opanowały nielegalny handel dewizami na Węgrzech, „rynek kradzieży” samochodów w Austrii i Republice Federalnej Niemiec, rynek narkotykowy w krajach skandynawskich1.
Od początku lat dziewięćdziesiątych XX w., gdy następują dynamiczny wzrost przestępczości i zmiany systemowe w gospodarce, szybko rozwinęła się również przestępczość zorganizowana. Organy ścigania, w tym także Policja, skutecznie likwidują zorganizowane grupy przestępcze.
Życie jednak nie znosi próżni. W miejsce rozbitych grup powstają nowe, władzę obejmują nowi przywódcy. Coraz częściej grupy o charakterze typowo kryminalnym zaczynają się zajmować nielegalnym handlem narkotykami czy też dopuszczają się przestępstw wymierzonych w obrót gospodarczy, stają się strukturami multiprzestępczymi. Znacznie rzadziej dochodzi do wydarzeń noszących znamiona porachunków pomiędzy lokalnymi grupami przestępczymi, coraz częściej grupy wymieniają się informacjami, świadczą sobie usługi, prowadzą wspólne interesy. Wyłudzenia haraczy następują głównie wobec osób zajmujących się nielegalną działalnością. Ofiary nie zgłaszają tego policji z obawy przed zdemaskowaniem ich przestępnej działalności. W mniejszych ośrodkach grupy przestępcze próbują przejmować „pieczę” nad miejscowymi klubami i dyskotekami, gdzie dystrybuują środki odurzające. Stwierdza się coraz liczniejsze przypadki powiązań struktur przestępczych z lokalnym biznesem i przedstawicielami administracji. Te korupcjogenne związki wywołują wśród mieszkańców poczucie zagrożenia i przekonanie o braku reakcji lokalnych organów ścigania2.
Przestępczość w Polsce podlega ciągłemu dynamicznemu procesowi ewolucji. Jest to przerażający wniosek, niestety uzasadniony i niezaprzeczalny. Większość dziedzin naszego życia w kraju wydaje się „niedomagać”, charakteryzuje je swoista niewydolność. Dowodem na to, że profesjonalne działanie nie jest mrzonką, jest przestępczość. Nie chodzi tu absolutnie o pochwałę działań sprzecznych z prawem, stwierdzenie to jednak powinno spowodować głęboką refleksję nad obecną rzeczywistością. W takiej sytuacji głównym wyzwaniem dla Policji winno być możliwie jak najskuteczniejsze zakłócanie tego procesu, zmierzające do obniżenia jakości działań przestępnych. Należy także mieć świadomość, że zdecydowane działania Policji wymierzone w przestępczość są tylko jednym z elementów powszechnego systemu wpływającego destrukcyjnie na to zjawisko. Ukierunkowane na zapobieganie i zwalczanie przestępczości przedsięwzięcia powinny mieć zmasowany, kompleksowy charakter oraz angażować wszystkie instytucje zainteresowane wyeliminowaniem zjawisk kryminogennych. Zdecydowana reakcja na przestępczość, determinująca działalność podmiotów powołanych do tego celu, powinna być jednocześnie popierana przez społeczeństwo.
Stawia to przed Policją nowe wymagania, wręcz wymusza stosowanie nowoczesnych technik wspomagania procesów wykrywczych i decyzyjnych. Wszystko to sprawia, że Policja nie pozostaje w tyle i nie przygląda się biernie temu „postępowi”, lecz stale unowocześnia swoje metody pracy, wielokrotnie korzystając ze sprawdzonych w innych krajach rozwiązań, między innymi z analizy kryminalnej3.
Analiza nie jest nowym pojęciem w pracy organów ścigania. Od początku funkcjonariusze zajmujący się zwalczaniem przestępczości wykonywali analizę w celu zrozumienia przestępstwa i przestępcy i na tej podstawie próbowali wyciągać wnioski pozwalające na skuteczniejsze, a także bardzie efektywne ściganie sprawców przestępstw.
Analiza kryminalna jest pojęciem pojawiającym się często przy zagadnieniach związanych ze zwalczaniem wszystkich form przestępczości zorganizowanej.
Z punktu widzenia organów ścigania jednym z podstawowych celów różnego rodzaju analiz jest ustalanie nieprawidłowości i ich źródeł oraz związków między tymi nieprawidłowościami a przyczynami ich zaistnienia. Prawidłowa realizacja tych zadań pozwala więc na ujawnianie niekorzystnych zjawisk, które są skutkiem działalności przestępnej lub też mogą być w tej działalności wykorzystane w przyszłości. Dla tego rodzaju czynności analitycznych przyjęto termin „analiza kryminalna”. Istnieje wiele definicji analizy kryminalnej, m.in. ta przyjęta przez Sekretariat Generalny Interpolu w czerwcu 1992 r., zgodnie
z którą analiza kryminalna to ustalanie i domniemywanie związków pomiędzy danymi o działalności przestępnej a innymi potencjalnie z nimi powiązanymi, w celu ich wykorzystania przez organy ścigania i sądownictwo4.

....(więcej w numerze).

1 A. Rapacki, Przestępczość zorganizowana w Polsce — subiektywne spojrzenie policjanta, „Policja” 2005, nr 1, s. 14.
2 Tamże, s. 17.
3 W. Ignaczak, Wybrane zagadnienia analizy kryminalnej, Szczytno 2005, s. 5.
4 P. Michna, Wykorzystanie analizy kryminalnej w ściganiu przestępstw. Aspekty finansowo-ekonomiczne (w:) Pozbawienie sprawców korzyści uzyskanych w wyniku przestępstwa, S. Lelental, D. Potakowski (red.), Szczytno 2004, s. 67.